Zaczęły się wakacje. Podczas gdy część ludzi drży z ekscytacji na myśl o wakacyjnych przygodach, inni drżą w obawie o swoją skórę. Mowa o osobach z dermatozami takimi jak atopowe zapalenie skóry (AZS) czy łuszczyca, które nawet w trakcie urlopu muszą otaczać swoją skórę szczególną troską. Ale bez obaw! Z naszymi radami przejdziecie bezpiecznie przez ten okres i będziecie mogli delektować się zasłużonym wypoczynkiem. Wakacje i AZS – wszystko, co warto wiedzieć.

Wakacje i AZS. Ulga dla skóry?

Zacznijmy od przyjemnych spraw. Istnieje ogrom badań pokazujących, że latem oraz w trakcie urlopów stan skóry atopowej ulega poprawie. W jednym z nich oceniono wpływ ekspozycji słonecznej na objawy skórne u dorosłych z AZS. Co istotne, badane osoby były w trakcie wakacji: 64% z nich nad morzem, a 36% w górach. W obu grupach stwierdzono poprawę: łącznie u prawie 60% biorących udział w badaniu (w tym u 26,3% wystąpiło całkowite ustąpienie objawów choroby podczas wakacji) [1].

Powyższe wnioski potwierdziło inne, bardzo podobne badanie, w którym pacjenci z łagodnym i umiarkowanym AZS odpowiadali na pytania otwarte w ankiecie. Aż u 74,4% z nich stwierdzono całkowite ustąpienie choroby w trakcie wakacji! Dodatkowo wykazano, że wakacje nad morzem przyniosły lepsze rezultaty niż te spędzane w górach: całkowity zanik objawów wystąpił aż u 91,2% pacjentów wypoczywających w nadmorskich kurortach [2]. Należy jednak pamiętać, że w badaniu nie brali udziału pacjenci z ciężkimi objawami.

Klimat ma znaczenie

Naukowcy z Uniwersytetu w Oslo przeprowadzili badanie na dzieciach w wieku 4-13 lat z ciężkim wypryskiem atopowym. Część dzieci przydzielili do pobytu na Wyspach Kanaryjskich przez 4 tygodnie, a reszta została w Norwegii. Do oceny stanu skóry wykorzystano m.in. skalę SCORAD, czyli narzędzie, w którym bada się objawy obiektywne (np. powierzchnię skóry zajętą przez stany zapalne) oraz subiektywne (np. uczucie świądu) [3]. Co się okazało? Wynik SCORAD znacznie spadł w grupie spędzającej czas na Wyspach Kanaryjskich. „Zmiana klimatu subarktycznego/umiarkowanego na subtropikalny na 4 tygodnie znacząco poprawiła objawy skórne (SCORAD) i jakość życia, nawet przez 3 miesiące po powrocie” – podsumowali naukowcy [4].

Dla tych, którym mało badań, mamy jeszcze jedno (już ostatnie). Naukowcy zebrali informacje na temat wakacji dzieci z ciężką postacią AZS [5]. Główne wnioski były następujące:

• Poprawa stanu skóry wystąpiła w 37% przypadków, a pogorszenie w 21%.
• Poprawa była bardziej wyraźna w obszarach południowych, np. w przypadku wakacji spędzanych nad Morzem Śródziemnym poprawa wystąpiła w 69% przypadków.
• Wakacje w północnej Wielkiej Brytanii częściej wywoływały pogorszenie objawów (w 27% przypadków) niż poprawę (13%).
• W ciągu około 2 tygodni po powrocie z wakacji pacjenci powrócili do stanu sprzed urlopu.

Dlaczego wakacje mają dobry wpływ na osoby z AZS?

Jest kilka hipotez co do tego, dlaczego wakacje powodują łagodzenie objawów atopowego zapalenia skóry. Nasi stali czytelnicy doskonale wiedzą o tym, że ze stanem skóry mocno powiązana jest psychika. Stres zaostrza objawy AZS, a w odwecie choroba wywołuje silniejszy stres, np. z powodu widocznych na skórze zmian czy też nieprzespanych nocy (za które odpowiada głównie świąd). Więcej pisaliśmy o tym w artykule: Emocje a AZS.

Natomiast wakacje traktujemy jako relaksujące. A więc odstresowanie mogłoby być przyczyną łagodzenia objawów AZS w trakcie urlopu. Jednak trzeba pamiętać, że wakacje bywają też stresujące – znajdują się nawet na skali stresu Holmesa i Rahe’a*. Podróż, pakowanie czy zbyt duża ilość bodźców mogą być przytłaczające. A w przypadku osób z AZS dochodzi wiele zmartwień. Czy na pewno spakowałem emolienty? Czy hotel będzie przystosowany do osób z wrażliwą skórą? A co, jeśli akurat nastąpi nawrót choroby? Dlatego relaks nie jest raczej odpowiedzią na pytanie, dlaczego wakacje łagodzą objawy AZS. Zwłaszcza w kontekście przywołanych wyżej badań, które pokazały, że duże znaczenie ma miejsce spędzania urlopu. A więc to raczej klimat ma wpływ na stan skóry niż sam fakt czasu wolnego (chociaż oczywiście relaks też swoje dodaje).

Takie wnioski wysnuwa większość badaczy. Pozytywny wpływ na skórę ma np. promieniowanie słoneczne (więcej o tym tutaj) czy wysoka wilgotność powietrza, która sprzyja nawilżeniu. Urlop w odpowiednim miejscu może więc rzeczywiście przynieść ulgę skórze. Jednak zanim ruszycie rezerwować hotele, warto zadbać o to, żeby czas wypoczynku był odprężający i przebiegał bezproblemowo. Przygotowaliśmy dla Was garść porad, które pomogą Wam dobrze spędzić wakacje.

Wakacje i AZS. Najważniejsze zasady

Ochrona przeciwsłoneczna

Chociaż promieniowanie UV ma pozytywny wpływ na skórę, to nadmierna ekspozycja jest niebezpieczna: nie tylko przyspiesza starzenie się skóry, ale także zwiększa ryzyko nowotworów [7]. Dlatego prawidłowa ochrona przeciwsłoneczna jest kluczowa – tak naprawdę przez cały rok, a nie tylko w wakacje, jednak podczas wakacji warto o niej pamiętać szczególnie.

Kąpiel w słonej wodzie

Kusi Cię kąpiel w morzu? Warto pamiętać, że pH wody morskiej jest zasadowe i mieści się w zakresie 7,5 – 8,4. Tymczasem pH zdrowej skóry jest kwaśne: w większości części ciała wynosi 4,1 – 5,8. Takie środowisko sprzyja rozwojowi zdrowego mikrobiomu, a jednocześnie chroni przed chorobotwórczymi bakteriami. Dlatego zmiana pH skóry w kierunku zasadowym może mieć negatywne konsekwencje: wysuszać skórę oraz powodować podrażnienia czy nawet zaostrzenia stanów zapalnych. Z drugiej strony wiele osób z AZS zgłasza, że kąpiel w morzu poprawia stan ich skóry, choć są to dowody anegdotyczne i jak do tej pory niepotwierdzone naukowo [8]. Zatem co robić? Obserwować swoją skórę: każda jest inna i trudno o jednoznaczną odpowiedź, jak Twoja zareaguje na morską wodę. Jednak lepiej nie przebywać w morzu zbyt długo. Po wyjściu z morza najlepiej opłukaj się pod bieżącą wodą, a później nałóż emolient oraz krem z filtrem SPF. Emolient nakładaj najpierw (około 30 minut przed kremem).

Alkohol

Niezależnie od tego, czy jedziemy na wakacje all-inclusive, czy spędzamy je w domu – statystyki mówią, że latem spożywa się więcej alkoholu [9, 10]. Większość ludzi zdaje sobie sprawę, że ma on zgubne skutki dla organizmu. Dotyczy to także skóry: osłabia barierę hydrolipidową oraz odwadnia organizm, co prowadzi do wysuszenia skóry [11]. Ponadto w przypadku pacjentów z AZS lub łuszczycą często może występować nadwrażliwość na alkohol lub któryś ze składników napojów alkoholowych. Pisaliśmy o tym więcej w naszym artykule: Uczulenie na napoje alkoholowe. Na to nie ma innej rady, niż unikać problematycznych napojów. Warto o tym pamiętać w trakcie wakacyjnego rozluźnienia.

Pakowanie

Aby uniknąć niepotrzebnego stresu, zacznij odpowiednio wcześnie się pakować. Jeśli przyjmujesz leki na AZS, sprawdź z wyprzedzeniem, czy nie będziesz potrzebować nowej recepty. Spakuj przewiewną, niepodrażniającą skóry odzież, a także delikatne, bezzapachowe środki myjące i szampon. Oczywiście pamiętaj o emolientach!

Pościel w hotelu

Poproś obsługę hotelową o przygotowanie pościeli hypoalergicznej wypranej w łagodnych, nieuczulających środkach. Jeśli obsługa hotelowa poinformuje, że nie ma takiej możliwości, to nie pozostaje nic innego jak zmienić hotel lub zabrać swoją pościel.

Wakacje i AZS: emolient zawsze pod ręką

To jedna z najważniejszych zasad. Aplikacja emolientów – specjalistycznych dermokosmetyków – jest podstawą terapii AZS. Dodatkowo nowoczesne emolienty, takie jak balsam do ciała Humitopic, zawierają składniki ze wszystkich grup funkcyjnych (składniki okluzyjne, humektanty, oleje oraz składniki aktywne) i wspierają naturalne mechanizmy zachodzące w skórze. Dzięki temu pomagają załagodzić świąd i zmniejszyć stany zapalne. Dlatego zawsze powinieneś mieć je pod ręką. Dotyczy to także samej podróży, podczas której może wystąpić nagła potrzeba zastosowania kosmetyku.

Bezpieczne wakacje z atopowym zapaleniem skóry

Podróżowanie z AZS wymaga trochę więcej przygotowań, ale nie musi oznaczać rezygnacji z wakacji. Kluczem jest odpowiednie planowanie, zabranie niezbędnych środków pielęgnacyjnych i unikanie czynników, które mogą zaostrzyć objawy choroby. Dzięki temu można cieszyć się zasłużonym wypoczynkiem bez obaw o zdrowie skóry. A, jak pokazują badania, są dość spore szanse, że taki wypoczynek poprawi stan Twojej skóry!

*Dla zainteresowanych: skala stresu Holmesa i Rahe’a to lista 43 zdarzeń losowych, którym przypisana jest wartość punktowa w zależności od tego, jak bardzo są stresujące. Na pierwszym miejscu (100 punktów) znajduje się śmierć współmałżonka. Wakacje (urlop) to miejsce 41 (13 punktów). Badany zaznacza wydarzenia, które przytrafiły mu się w ciągu ostatniego roku, a następnie sumuje punkty. Dzięki temu dowiaduje się, z jak wysokim stresem się zmagał. Istnieje także związek pomiędzy wysokim wynikiem na skali stresu Holmesa i Rahe’a oraz prawdopodobieństwem zapadnięcia na poważną chorobę – choć takiego wyniku absolutnie nie należy traktować jako wyroku. Skala przeszła walidację i choć mogą na nią wpływać różnice kulturowe, to na ogół kolejność rang pozostaje spójna [6].

Bibliografia:

[1] Napolitano, M., Monfrecola, G., Fabbrocini, G., Fattore, D., Patrí, A., & Patruno, C. (2020). Impact of sun exposure on adult patients affected by atopic dermatitis. Italian Journal of Dermatology and Venereology, 156(5), 558-561.

[2] Patrizi, A., Savoia, F., Giacomini, F., Tabanelli, M., & Gurioli, C. (2009). The effect of summer holidays and sun exposure on atopic dermatitis. Giornale Italiano di Dermatologia e Venereologia: Organo Ufficiale, Societa Italiana di Dermatologia e Sifilografia, 144(4), 463-466.

[3] Nowicki, R. J. i in. (2019). Atopowe zapalenie skóry. Interdyscyplinarne zalecenia diagnostyczne i terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego i Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej. Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych.

[4] Byremo, G., Rød, G., & Carlsen, K. H. (2006). Effect of climatic change in children with atopic eczema. Allergy, 61(12), 1403-1410.

[5] Turner, M. A., Devlin, J., & David, T. J. (1991). Holidays and atopic eczema. Archives of disease in childhood, 66(2), 212-215.

[6] Noone, P. A. (2017). The holmes–rahe stress inventory. Occupational medicine, 67(7), 581-582.

[7] De Gruijl, F. R. (1999). Skin cancer and solar UV radiation. European journal of cancer, 35(14), 2003-2009.

[8] O’Connor, C., McCarthy, S., & Murphy, M. (2023). Pooling the evidence: A review of swimming and atopic dermatitis. Pediatric Dermatology, 40(3), 407-412.

[9] Uitenbroek, D. G. (1996). Seasonal variation in alcohol use. Journal of studies on alcohol, 57(1), 47-52.

[10] Tomczuk, J. (2023). „Po roku harówki mam prawo się napić”. Na wakacjach klasy średniej alkohol leje się od rana. Newsweek.pl https://www.newsweek.pl/polska/spoleczenstwo/alkohol-na-wakacjach-klasa-srednia-pije-od-rana-do-wieczora-na-urlopie/bf3sy33 dostęp: 19.06.2024.

[11] Svanström, C., Lonne-Rahm, S. B., Nordlind, K. (2019). Psoriasis and alcohol. Psoriasis: Targets and Therapy, 9, 75.