Alergia pokarmowa (AP) często współwystępuje z atopowym zapaleniem skóry (AZS) i może prowadzić do zaostrzenia stanów zapalnych. Pacjenci oraz rodzice osób z AZS czasami samodzielnie podejmują decyzję o wprowadzeniu restrykcyjnej diety eliminacyjnej. W rzeczywistości związek między AP a AZS jest niejednoznaczny, a diety nie powinno się wprowadzać bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem i dietetykiem.
Czym jest alergia pokarmowa?
Według klasycznej definicji alergia rozumiana jest jako niekorzystna dla organizmu reakcja wywoływana zetknięciem z obcym antygenem, zazwyczaj nieszkodliwym dla osób zdrowych. Innymi słowy, układ odpornościowy osób z alergią wytwarza przeciwciała, które identyfikują określony alergen jako szkodliwy, nawet jeśli w rzeczywistości taki nie jest. Reakcja układu odpornościowego na kontakt z alergenem może powodować np. zapalenie skóry lub dróg oddechowych.
Warto odróżnić alergie od nadwrażliwości, które obejmują większą grupę zaburzeń. Nadwrażliwość jest patologiczną reakcją organizmu na jakąś substancję w dawce tolerowanej przez osoby zdrowe. Może mieć podłoże zarówno immunologiczne (nadwrażliwość alergiczna), jak i nieimmunologiczne (nadwrażliwość niealergiczna). Nadwrażliwość niealergiczna często ma taki sam obraz kliniczny jak nadwrażliwość alergiczna, ale jej patomechanizm jest inny lub niekiedy nieznany.
Czy alergia pokarmowa wywołuje atopowe zapalenie skóry?
Alergia pokarmowa to reakcja odpornościowa organizmu na określony bodziec pokarmowy nazywany alergenem – nieszkodliwe substancje obecne w środowisku. Zazwyczaj wystarczy nawet śladowa ilość alergenu, aby wywołać reakcję. Po kontakcie z alergenem układ odpornościowy osób z alergią wytwarza duże ilości przeciwciał IgE. Oznacza to, że styczność z substancjami uczulającymi powoduje aktywację komórek odpornościowych, co prowadzi do reakcji alergicznych, np. kataru. Jaki ma to związek z atopowym zapaleniem skóry? U większości pacjentów z AZS stwierdza się podwyższony poziom przeciwciał IgE, skierowanych głównie przeciwko alergenom pokarmowym i powietrznopochodnym.
Aktualne dowody naukowe potwierdzają więc, że istnieje związek między alergią pokarmową a atopowym zapaleniem skóry. Jednak dokładny charakter tego związku wciąż jest niepoznany. Istnieją trzy możliwości:
- AP powoduje lub zaostrza AZS;
- AZS prowadzi do AP;
- AP i AZS wzajemnie się do siebie przyczyniają;
Jak do tej pory naukowcom nie udało się ustalić, która z opcji jest prawdziwa. Niemniej niezaprzeczalnym pozostaje fakt, że u około 30% pacjentów z AZS występują alergie i nadwrażliwości pokarmowe powodujące nasilenie objawów AZS.
Produkty najczęściej uczulające
Alergenami, które najczęściej prowadzą do zaostrzenia objawów AZS, są przede wszystkim białko mleka krowiego, jaja i orzechy ziemne. U dorosłych uczulają także brzoskwinia, mąka pszenna, krewetki i soja, jednak nie tak często, jak orzechy. Niektóre badania wskazują, że reakcje alergiczne mogą wywoływać również ziemniaki, rumianek, seler, orzech laskowy i włoski, papryka i pomidory. Uczulające pokarmy nie zawsze powodują u pacjentów z AZS nasilenie stanów zapalnych skóry. Częściej występuje zespół jamy ustnej.
Warto jeszcze dodać, że w przypadku AP występuje zjawisko tzw. wyrastania z alergii pokarmowej. Dojrzewanie układu immunologicznego u dzieci między 3 a 8 rokiem życia prowadzi do wygasania nadwrażliwości pokarmowej. Z wiekiem objawy ustępują, dlatego alergie tego rodzaju częściej dotyczą dzieci niż dorosłych.
Dieta eliminacyjna u osób z AZS
Dieta eliminacyjna polega na wykluczeniu z jadłospisu pokarmów zaostrzających objawy AZS. Nigdy nie wprowadza się jej profilaktycznie bez konsultacji z lekarzem. Podstawą, która uzasadniania zastosowanie diety, jest zdiagnozowanie współwystępowania alergii pokarmowej i AZS. Diagnostyka nie jest łatwa i wymaga zaobserwowania występowania objawów chorobowych po spożyciu konkretnego pokarmu. W celu weryfikacji lekarze stosują m.in. skórny test punktowy, atopowy test płatkowy lub podwójnie ślepą próbę prowokacyjną. Prowokację pokarmową prowadzi się pod kontrolą lekarza po 10-14 dniowej diecie eliminacyjnej. Polega na podaniu podejrzanego pokarmu oraz placebo i sprawdzeniu, czy wywołują reakcję alergiczną.
Współwystępowanie AZS i alergii daje podstawy do wprowadzenia diety eliminacyjnej. Który konkretnie produkt powinieneś usunąć z jadłospisu? To już zależy od lekarza i dietetyka.
