Choroby skóry są ściśle powiązane z emocjami. Egzema prowadzi nie tylko do niepokojących zmian na skórze czy swędzenia, ale stanowi także zagrożenie dla zdrowia psychicznego. Może prowadzić do zaburzeń takich jak stres, niepokój czy nawet depresja. Dowiedz się, jaki jest związek między depresją a AZS.

AZS – więcej niż choroba skóry

Atopowe Zapalenie Skóry to przewlekła i nawrotowa choroba zapalna. Objawia się przede wszystkim silnym świądem, suchością skóry i osłabieniem bariery skórnej (Nowicki i in., 2019). Za zachorowanie na AZS odpowiadają czynniki genetyczne, środowiskowe i immunologiczne (Hülpüsch i in. 2021).

Chociaż główne objawy AZS dotyczą skóry, wiemy, że w rzeczywistości choroba powoduje znacznie więcej negatywnych konsekwencji. Przyczynia się do spadku jakości życia, a ostry świąd nieraz powoduje problemy ze snem i koncentracją. W efekcie atopicy mogą mieć problemy w szkole lub pracy. Mogą również mieć zaburzoną samoocenę, a także są bardziej narażeni na rozwój depresji i zaburzeń lękowych (Schonmann i in. 2020). Sprawę komplikuje nawrotowy charakter choroby, który sprawia, że wielu pacjentów żyje w strachu przed nagłymi zaostrzeniami stanów zapalnych. AZS jest więc niezwykle poważnym schorzeniem, które rzutuje na całe życie chorego.

Warto dodać, że w przypadku egzemy i zaburzeń emocjonalnych występuje również relacja odwrotna. Tzn. nie tylko AZS przyczynia się do pogorszenia stanu emocjonalnego pacjentów, ale stan emocjonalny także ma wpływ na skórę. Stres zaostrza objawy atopowego zapalenia skóry i sprawia, że z chorobą jeszcze trudniej się uporać (pisaliśmy o tym tu).

Depresja problemem XXI wieku

Depresja jest zaburzeniem nastroju, które charakteryzuje się głównie utratą zainteresowania i przyjemności płynących z codziennych czynności i aktywności (Parisapogu i in., 2022). Osoby dotknięte depresją nie odczuwają radości z życia, przez co często wycofują się z kontaktów społecznych. Depresja łączy się również ze zobojętnieniem oraz wewnętrznym poczuciem pustki – pacjentom jest wszystko jedno, co się z nimi stanie.

Obecnie liczba zachorowań na depresję rośnie, a zdaniem ekspertów z WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) jest ona głównym powodem niezdolności do pracy wśród ludzi na całym świecie (Borowiecka-Karpiuk, 2022). Na rozwój depresji wpływają czynniki biologiczne, psychologiczne, społeczne i kulturowe. Ze względu na świąd, dyskomfort i społeczne wykluczenie często towarzyszące osobom z egzemą, wydaje się, że są one bardziej narażone na rozwój depresji (Parisapogu i in., 2022). Dotychczas przeprowadzone badania potwierdzają te intuicje.

AZS a depresja – co mówią badania?

Istnieje wiele badań, w których rozważa się zależności między atopowym zapaleniem skóry a depresją i innymi zaburzeniami nastroju. W jednym z nich (Drucker i in., 2018) naukowcy przeanalizowali raporty koronerów dotyczące zgonów z powodu samobójstwa i porównali je z grupą kontrolną. Z pozyskanych danych wynika, że uporczywa egzema zwiększa ryzyko samobójstwa o 22%. Co istotne, badacze zauważyli, że prawie 2 na 5 pacjentów z AZS, którzy zmarli w wyniku samobójstwa, na tydzień przed śmiercią kontaktowało się z lekarzem – najczęściej z lekarzem pierwszego kontaktu. Można wysnuć wnioski, że lekarze opiekujący się pacjentami z egzemą powinni szczególną wagę przywiązywać do wszelkich oznak psychologicznego stresu, niepokoju i zaburzeń nastroju, zwłaszcza że dermatolodzy niekoniecznie muszą być specjalistami w rozpoznawaniu depresji.

W innym badaniu naukowcy przeprowadzili serię wywiadów z pacjentami z umiarkowanymi lub ciężkimi postaciami egzemy atopowej. Osoby te skarżyły się na uczucia takie jak „próba ukrycia egzemy”, „poczucie winy z powodu egzemy” czy „problemy z intymnością”. Zdaniem naukowców pokazuje to, że osoby z atopią „cierpią bardziej, niż można by to uznać za akceptowalne” (Ring i in., 2019).

Podobnych badań jest wiele. Ze wszystkich płyną zbliżone wnioski – egzema wiąże się ze zwiększonym ryzykiem depresji (Bao i in., 2018) oraz chronicznego niepokoju (Long i in., 2022).

Większe ryzyko depresji u pacjentów z AZS. Co może być przyczyną?

Oczywiście z punktu widzenia społeczno-psychologicznego wyniki badań nad związkiem depresji i AZS absolutnie nie dziwią. Jak wspomnieliśmy wcześniej, atopowe zapalenie skóry to trudna choroba, która odbija się na jakości życia pacjentów. Jednak nasuwa się pytanie: czy istnieje konkretny mechanizm odpowiedzialny za większe ryzyko depresji wśród pacjentów z AZS? I jeśli tak, to co to za mechanizm?

Odpowiedzią mogą być cytokiny, czyli białka pełniące w ludzkim organizmie funkcje związane głównie z odpornością. Cytokiny są prawdopodobnie jednym z mediatorów świądu (Krajnik i Zylicz, 2001). Zgodnie z cytokinową teorią depresji, prozapalne cytokiny odgrywają również kluczową rolę w mechanizmach powstawania depresji (Parisapogu i in., 2022). Aktywność prozapalnych cytokin może więc odpowiadać za zwiększone ryzyko depresji u pacjentów z AZS.

Warto wspomnieć jeszcze o wzajemnych związkach pomiędzy różnymi zaburzeniami psychicznymi. Problemy ze snem czy chroniczny stres zwiększają ryzyko depresji. Można więc powiedzieć, że mamy tu do czynienia ze swoistym systemem naczyń połączonych, a zmiana w jednym z nich niesie za sobą zmiany w innych. Bezsenność w połączeniu z psychospołecznymi czynnikami towarzyszącymi egzemie (takimi jak wykluczenie społeczne czy dodatkowy stres w szkole) zwiększają zachorowalność na depresję wśród atopików.

AZS i depresja: porady

Dalecy jesteśmy od polecania Wam „domowych” sposobów na depresję, jakie czasami można znaleźć w Internecie lub brukowej prasie, w rodzaju wyjdź do lasu lub zacznij uprawiać sport. Nawet jeżeli niektóre z nich działają (np. aktywność fizyczna rzeczywiście może służyć jako uzupełnienie tradycyjnych form terapii, por. Martinsen, 2008), to trzeba pamiętać, że depresja jest poważną chorobą wymagającą terapii prowadzonej przez specjalistę. Niemniej pewnymi radami się podzielimy:

• Pamiętaj o terapii AZS. Jeśli chorujesz jednocześnie na AZS i depresję, to możesz skupić się na jednej z chorób, ignorując drugą. Tymczasem są one ze sobą powiązane, a łagodzenie objawów egzemy poprawi nie tylko stan Twojej skóry, ale również samopoczucie. Jest więc ważną bronią w walce z depresją. Dlatego powinnaś zacząć od dobrania właściwej terapii i emolientów – pomogą Ci w tym lekarze i specjaliści dermatologii.
• Zadbaj o jakość snu. Łatwiej powiedzieć, niż zrobić, prawda? Zwłaszcza w przypadku egzemy, gdy uporczywy świąd powoduje kolejną nieprzespaną noc. Jednak higiena snu ma kolosalne znaczenie dla emocjonalnego dobrobytu, dlatego trzeba o nią dbać. Wskazówki, jak to zrobić, znajdziesz w naszym artykule: sen i egzema – jak poprawić jakość snu?
• Dołącz do grupy wsparcia. W terapii depresji pomocny jest kontakt z osobami o podobnych przeżyciach. Dlatego dołącz do grupy, w której pacjenci z egzemą dzielą się swoimi doświadczeniami i opowieściami o tym, jak choroba wpływa na ich życie.
• Skonsultuj się z psychodermatologiem. Psychodermatologia jest dziedziną łączącą dermatologię, psychiatrię i psychologię (Makowska i Gmitrowicz, 2014). Psychodermatologowie korzystają z dorobku wszystkich tych dyscyplin, aby oferować pacjentom kompleksową pomoc. Same leki dermatologiczne często nie są wystarczającą terapią, jeżeli nie towarzyszą im techniki poprawiające komfort psychiczny pacjenta. I na odwrót – metody leczenia depresji nie pomogą, jeżeli nie będą wsparte terapią egzemy. Trzeba walczyć z obiema chorobami. Psychodermatologowie o tym wiedzą i są wyposażeni w narzędzia, które pozwalają pomóc pacjentom cierpiącym jednocześnie na AZS i depresję. A jeżeli sami nie będą w stanie Ci pomóc, to skierują Cię do odpowiedniego specjalisty.

Bibliografia:

Bao, Q., Chen, L., Lu, Z., Ma, Y., Guo, L., Zhang, S., Ruan, L. (2018). Association between eczema and risk of depression: a systematic review and meta-analysis of 188,495 participants. Journal of Affective Disorders, 238, 458-464.

Borowiecka-Karpiuk, J. (2022) Depresja: przyczyny, objawy i leczenie. Jak pomóc osobie z depresją? https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/69882,depresja

Drucker, A. M., Thiruchelvam, D., & Redelmeier, D. A. (2018). Eczema and subsequent suicide: a matched case–control study. BMJ open, 8(11), e023776.

Hülpüsch, C., Weins, A. B., Traidl‐Hoffmann, C., Reiger, M. (2021). A new era of atopic eczema research: Advances and highlights. Allergy, 76(11), 3408-3421.

Krajnik, M., Zylicz, Z. (2001). Pruritus in advanced internal diseases Pathogenesis and treatment. The Netherlands journal of medicine, 58(1), 27-40.

Long, Q., Jin, H., You, X., Liu, Y., Teng, Z., Chen, Y., Zeng, Y. (2022). Eczema is a shared risk factor for anxiety and depression: A meta-analysis and systematic review. Plos one, 17(2), e0263334.

Makowska, I., Gmitrowicz, A. (2014). Psychodermatologia–pogranicze dermatologii, psychiatrii i psychologii. Psychiatria i Psychologia kliniczna, 2(14), 100-105.

Martinsen, E. W. (2008). Physical activity in the prevention and treatment of anxiety and depression. Nordic journal of psychiatry, 62(sup47), 25-29.

Nowicki, R. J., Trzeciak, M., Kaczmarski, M., Wilkowska, A., Czarnecka-Operacz, M., Kowalewski, C., Szepietowski, J. (2019). Atopowe zapalenie skóry. Interdyscyplinarne rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej. Część I. Profilaktyka, leczenie miejscowe i fototerapia, 69-80.

Parisapogu, A., Ojinna, B. T., Choday, S., Kampa, P., Ravi, N., Sherpa, M. L., Alfonso, M. (2022). A Molecular Basis Approach of Eczema and Its Link to Depression and Related Neuropsychiatric Outcomes: A Review. Cureus, 14(12).

Ring, J., Zink, A., Arents, B. W. M., Seitz, I. A., Mensing, U., Schielein, M. C., Fink‐Wagner, A. (2019). Atopic eczema: burden of disease and individual suffering–results from a large EU study in adults. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 33(7), 1331-1340.

Schonmann, Y., Mansfield, K. E., Hayes, J. F., Abuabara, K., Roberts, A., Smeeth, L., Langan, S. M. (2020). Atopic eczema in adulthood and risk of depression and anxiety: a population-based cohort study. The Journal of Allergy and Clinical Immunology: In Practice, 8(1), 248-257.