Internet pełen jest domowych remediów na egzemę, ale czy aby wszystkie z tych metod są sprawdzone naukowo? Przygotowaliśmy artykuł, w którym to sprawdzamy. A ponieważ takich domowych sposobów jest naprawdę sporo, to dla Twojej wygody podzieliliśmy go na dwie części. Z pierwszą, w której omawiamy m.in. olej kokosowy oraz aloes, zapoznasz się tutaj. Które domowe sposoby na egzemę są najlepsze?

Kąpiel z płatkami owsianymi

Koloidalna mączka owsiana jest uznawana za środek o działaniu kojącym i łagodzącym. Efekty te zatwierdziła w 2003 roku FDA, czyli amerykańska Agencja Żywności i Leków. Ponadto FDA uznało mączkę owsianą za środek w pełni bezpieczny do stosowania na podrażnioną skórę (Title 21 Code of Federal Regulations [CFR], part 347). Zgodnie z wytycznymi owies koloidalny zaleca się w przypadku świądu i podrażnień występujących w przebiegu wyprysku. Czemu zawdzięcza swoje właściwości?

W skład koloidalnych płatków owsianych wchodzą m.in.: skrobia (65%-85%), białka (15%-20%), lipidy (3%-11%), błonnik (5%) oraz beta-glukany (5% ). Płatki owsiane zawierają różne rodzaje fenoli o działaniu przeciwzapalnym (Pazyar i in., 2012). Dodatkowo owies koloidalny redukuje uwalnianie histaminy, co pozwala ograniczyć świąd, a także pomaga utrzymać prawidłowe nawilżenie skóry i pH. Tak bogate działanie sprawia, że doskonale spisuje się w terapii AZS, łuszczycy czy suchej skóry podatnej na podrażnienia.

Werdykt? Mączka owsiana jest potwierdzonym naukowo środkiem na choroby skóry przebiegające ze świądem i widocznym stanem zapalnym skóry (Becker i in., 2019). Z tego powodu jest częstym składnikiem specjalistycznych dermokosmetyków (w swojej recepturze zawiera ją np. balsam Humitopic). Sprawdzi się również jako dodatek do kąpieli. Jak przygotować taką kąpiel? Wsyp około 10 centymetrów sześciennych (4-5 gramów) płatków owsianych bezpośrednio do bieżącej wody. Ponieważ kąpiel owsiana oczyszcza skórę, to dodatkowe mydła nie są wymagane. Czas moczenia w takiej wodzie nie powinien przekraczać 15-20 min (Pazyar i in., 2012).

Mokre opatrunki (metoda wet wraps treatment – WWT)

W ostatnich latach stosowanie mokrego okładu (WWT) u pacjentów z AZS zaleca się coraz częściej. WWT to specjalne techniki bandażowania, które uznaje się za względnie bezpieczną i skuteczną interwencję w przypadku ciężkiego lub opornego na leczenie AZS, łuszczycy czy liszaja. Chociaż stosowanie WWT staje się coraz powszechniejsze, to naukowcy uważają, że mokrych opatrunków powinno się używać tylko w grupie pacjentów trudnych do leczenia (Devillers i Oranje, 2012).

Pamiętaj, że mokre opatrunki nie są lekarstwem na AZS i nie mogą być stosowane w zastępstwie codziennych rutynowych zabiegów nawilżających. Jednak wciąż należą do grupy skutecznych metod kontroli i łagodzenia objawów egzemy. Technika WWT jest bardzo wymagająca zarówno od pacjenta, jak i opiekunów i dlatego musi być prowadzona pod kontrolą lekarza specjalisty. Mokrych opatrunków nie stosuje się w przypadku podejrzenia bakteryjnego lub grzybiczego nadkażenia skóry.

Miód manuka

Miód znany jest od tysięcy lat nie tylko jako produkt spożywczy, ale również leczniczy. Jego moc zdrowotna jest powszechnie akceptowana. A czy jest to działanie potwierdzone naukowo? Tak: miód zawiera metyloglioksal, czyli substancję o działaniu przeciwbakteryjnym. Wyjątkowo wysokie zawartości metyloglioksalu są obecne w miodzie manuka (Green i in., 2022).

Manuka jest drzewem pochodzącym z Nowej Zelandii i Australii. Z jego kwiatów wytwarza się miód. Oprócz wspomnianego metyloglioksalu zawiera on również flawonoidy i kwasy fenolowe, które także przyczyniają się do działania stymulującego układ odpornościowy. Miód manuka staje się coraz popularniejszy ze względu na szczególne właściwości prozdrowotne: przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, antybiotyczne i wspomagające gojenie ran (Patel i Cichello, 2013). Miód działa osmotycznie i ma niski odczyn pH, co dodatkowo wspiera jego aktywność przeciwdrobnoustrojową.

To wciąż nie wszystko. Dotychczas przeprowadzone badania pokazały, że miód zapobiega rozwojowi szczepów bakterii odpornych na antybiotyki. Ponadto stosowanie miodu wcale nie sprawia, że drobnoustroje nabywają na niego odporność. Z kolei działanie miodu manuka jako środka przyspieszającego gojenie ran potwierdziła w 2015 roku wspomniana przy okazji mączki owsianej FDA.

Skoro tak się rozpisujemy o niebagatelnych zaletach prozdrowotnych miodu manuka, to możesz pomyśleć, że inne rodzaje miodów i produktów pszczelich zostają na tym polu skreślone. Nic bardziej mylnego. Za efekt przeciwbakteryjny oraz przyspieszenie gojenia ran odpowiadają różne składniki, które są obecne w rozmaitych gatunkach miodów oraz innych produktach pszczelich. Co więcej, najnowsze badania porównawcze pokazały, że nie ma statystycznie istotnych różnic w działaniu przeciwbakteryjnym miodu manuka i miodu wielokwiatowego, chociaż mechanizm działania może być nieco odmienny (Hewett i in., 2022). Z uwagi na ograniczony dostęp czy długi czas transportu można rozważyć zastosowanie innych produktów pszczelich, np. mleczka pszczelego, które zwiększa migrację fibroblastów oraz produkcję kolagenu. W efekcie mleczko pszczele również przyczynia się do przyspieszenia gojenia ran i dlatego jest częstym składnikiem kremów i balsamów.

Rozcieńczony ocet jabłkowy

Skóra osób cierpiących na egzemę charakteryzuje się m.in. zaburzoną bariera hydrolipidową i podwyższonym pH. Zdrowa skóra ma odczyn kwaśny. To ważne, ponieważ nieprawidłowe pH prowadzi do wielu niekorzystnych zjawisk, np. zmiany składu mikroflory bakteryjnej na skórze. Mydła, szampony czy nawet woda z kranu może podwyższać pH – czyli przesuwać je w kierunku zasadowym (Lambers i in., 2006). Dla osób z egzemą, które z powodu choroby już mają podwyższone pH skóry, to ogromny problem. Ocet jabłkowy wydaje się jego rozwiązaniem – jest łagodnym kwasem, więc może pomóc przywrócić naturalny odczyn skóry.

Ocet jabłkowy jawi się jako naturalna alternatywa dla środków leczniczych i kosmetyków do pielęgnacji wrażliwej skóry. W Internecie znajduje się wiele porad zachęcających do wykorzystania rozcieńczonego octu jabłkowego jako dodatku do kąpieli lub mokrych opatrunków. A jeżeli dobrze poszukasz, to zapewne znajdziesz także opinie osób, które powiedzą, że ocet jabłkowy pomógł im złagodzić objawy egzemy. Jednak jak do tej pory nie ma przekonujących dowodów naukowych, które potwierdziłyby jego skuteczność oraz bezpieczeństwo stosowania. Wręcz przeciwnie: jeden z raportów mówi, że kąpiel w 0,5% roztworze octu jabłkowego nie tylko jest nieskuteczna w leczeniu AZS, ale dodatkowo może powodować podrażnienia skóry (Luu i in., 2019).

Naukowcy zbadali również wpływ miejscowego okładu z rozcieńczonego octu jabłkowego na liczbę bakterii Staphylococcus aureus (gronkowca złocistego)oraz skład mikrobiomu skóry. Skóra osób chorych na AZS jest bardziej podatna na kolonizację tymi bakteriami. Przeprowadzone badania wykazały, że ocet jabłkowy nie jest użytecznym środkiem wpływającym na liczebność gronkowca złocistego na skórze. Może natomiast spowodować, że mikrobiom pacjenta z AZS stanie się bardziej podobny do mikrobiomu osoby zdrowej. Podobne efekty dają jednak okłady z samej wody, co oznacza, że nawilżenie odgrywa ważniejszą rolę niż obecność roztworu octu w okładzie (Luu i in., 2021).

To jednak nie kończy tematu octu jabłkowego jako składnika potencjalnie korzystnego w terapii chorób skóry. Jest wiele badań, które potwierdzają jego działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne czy przeciwrodnikowe (Ousaaid i in., 2021). Jakie są więc konkluzje? Dodawanie rozcieńczonego octu jabłkowego do kąpieli lub mokrych okładów nie wpłynęło na poprawę skóry osób objętych badaniami. Niemniej jednak jest to intrygujący składnik kosmetyczny o potwierdzonym korzystnym działaniu, który może się sprawdzić, np. w pielęgnacji skóry głowy. Z pewnością jeszcze o nim usłyszycie w kontekście codziennego dbania o problematyczną skórę.

Domowe sposoby na egzemę – który wybrać?

W Internecie znajdziesz dużo rozmaitych sposobów na egzemę, które nie zawsze są opatrzone odnośnikami do naukowych źródeł. W tym artykule (oraz w jego pierwszej części) przeanalizowaliśmy większość z domowych metod zmniejszania objawów takich jak świąd czy suchość skóry. Duża część z nich rzeczywiście działa. Pamiętaj jednak, że nic nie zastąpi terapii emolientowej, która jest absolutnym fundamentem terapii AZS czy łuszczycy. Ponadto zawsze przy aplikacji nowego preparatu czy też wprowadzeniu do diety nowego elementu zawsze zachowuj ostrożność i konsultuj się z lekarzem. Pamiętaj, że każda skóra reaguje inaczej i coś, co działa u niektórych internautów, niekoniecznie sprawdzi się u Ciebie.

Bibliografia:

Becker, L. C., Bergfeld, W. F., Belsito, D. V., Hill, R. A., Klaassen, C. D., Liebler, D. C., Heldreth, B. (2019). Safety assessment of Avena sativa (oat)-derived ingredients as used in cosmetics. International journal of toxicology, 38(3_suppl), 23S-47S.

Devillers, A. C., Oranje, A. P. (2012). Wet‐wrap treatment in children with atopic dermatitis: a practical guideline. Pediatric dermatology, 29(1), 24-27.

Green, K. J., Lawag, I. L., Locher, C., Hammer, K. A. (2022). Correlation of the antibacterial activity of commercial manuka and Leptospermum honeys from Australia and New Zealand with methylglyoxal content and other physicochemical characteristics. PloS one, 17(7), e0272376.

Hewett, S. R., Crabtrey, S. D., Dodson, E. E., Rieth, C. A., Tarkka, R. M., Naylor, K. (2022). Both Manuka and Non-Manuka Honey Types Inhibit Antibiotic Resistant Wound-Infecting Bacteria. Antibiotics, 11(8), 1132.

Lambers, H., Piessens, S., Bloem, A., Pronk, H., Finkel, P. (2006). Natural skin surface pH is on average below 5, which is beneficial for its resident flora. International journal of cosmetic science, 28(5), 359-370.

Luu, L. A., Flowers, R. H., Kellams, A. L., Zeichner, S., Preston, D. C., Zlotoff, B. J., Wisniewski, J. A. (2019). Apple cider vinegar soaks [0.5%] as a treatment for atopic dermatitis do not improve skin barrier integrity. Pediatric dermatology, 36(5), 634-639.

Luu, L. A., Flowers, R. H., Gao, Y., Wu, M., Gasperino, S., Kellams, A. L., Zeichner, S. L. (2021). Apple cider vinegar soaks do not alter the skin bacterial microbiome in atopic dermatitis. Plos one, 16(6), e0252272.

Ousaaid, D., Mechchate, H., Laaroussi, H., Hano, C., Bakour, M., El Ghouizi, A., El Arabi, I. (2021). Fruits vinegar: Quality characteristics, phytochemistry, and functionality. Molecules, 27(1), 222.

Patel, S., Cichello, S. (2013). Manuka honey: an emerging natural food with medicinal use. Natural products and bioprospecting, 3(4), 121-128.

Pazyar, N., Yaghoobi, R., Kazerouni, A., Feily, A. (2012). Oatmeal in dermatology: a brief review. Indian Journal of Dermatology Venereology and Leprology, 78(2), 142.

U.S. Food and Drug Administration TITLE 21–FOOD AND DRUGS CHAPTER I–FOOD AND DRUG ADMINISTRATION DEPARTMENT OF HEALTH AND HUMAN SERVICES SUBCHAPTER D – DRUGS FOR HUMAN USE PART 347 — SKIN PROTECTANT DRUG PRODUCTS FOR OVER-THE-COUNTER HUMAN USE Subpart B – Active Ingredients Sec. 347.10 Skin protectant active ingredients.