Kawa to napój, który zwykły poranek potrafi zmienić w mały rytuał. Można ją pić w pośpiechu, łapczywie próbując obudzić ciało i umysł, lub delektować się nią powoli, odkrywając bogactwo smaków i aromatów. Wiele osób nie wyobraża sobie bez niej życia. Ale czy jej spożywanie pozostaje bez konsekwencji dla zdrowia? A konkretnie: skóry? Jaki jest wpływ picia kawy na skórę, zwłaszcza wrażliwą, suchą lub atopową? Kawa i AZS – najważniejsze informacje.

Krótka historia kawy

Kawa jest znana od wieków. Pierwsze plantacje pojawiły się w 575 r. n.e. Na przełomie XI i XII wieku jej spożywanie spopularyzowali Arabowie, a w XVII wieku w Europie funkcjonowały już pierwsze kawiarnie. Obecnie kawa to jeden z najczęściej spożywanych napojów na świecie: pijemy jej prawie 9 milionów ton na rok [1].

Główny składnik kawy odpowiedzialny za jej biologiczne działanie to kofeina. Przyjrzyjmy się jej bliżej.

Kofeina – co to takiego?

Kofeina to składnik diety pochodzenia roślinnego. Ponieważ pobudza ośrodkowy układ nerwowy, to jest to tak naprawdę substancja psychoaktywna. Nie tylko kawa zawiera kofeinę. Znajdziesz ją też m.in. w zielonej herbacie, czekoladzie, napojach typu cola czy napojach energetycznych. Z powodu jej powszechności, szacuje się, że około 90% dorosłych osób na świecie spożywa kofeinę codziennie [2].

Zatem jak kofeina działa na organizm ludzki? Przede wszystkim zwiększa wydzielanie hormonów: adrenaliny, dopaminy i serotoniny. W efekcie powoduje przypływ energii, pobudza ośrodkowy układ nerwowy, przyspiesza pracę serca i zwiększa skupienie. Nie ma co się dziwić, że tak dużo ludzi nie jest w stanie zacząć dnia bez łyka kawy.

Kawa i AZS – potencjalne korzyści

Zacznijmy od przyjemnych spraw. Czy picie kawy może mieć pozytywny wpływ na skórę atopową? Okazuje się, że tak! Naukowcy wykazali, że kawa ma działanie antyoksydacyjne [3]. Pomaga więc w walce z wolnymi rodnikami, tym samym opóźniając procesy starzenia się skóry i wspomagając regenerację komórek skóry. W efekcie może pomóc zmniejszyć stan zapalny oraz złagodzić objawy chorób takich jak atopowe zapalenie skóry czy łuszczyca.

Kolejna potencjalna korzyść z picia kawy jest związana z psychiką. AZS to choroba mocno rzutująca na jakość życia pacjentów. Powoduje ogromny stres, problemy ze snem i koncentracją, wpływa na samoocenę, zdarza się, że prowadzi do wykluczenia z życia społecznego, a nawet do depresji (dowiedz się więcej tutaj: Emocje a AZS. Jak stres wpływa na egzemę? Oraz tutaj: Depresja a AZS). Kawa, jako element porannego rytuału, może odprężać i wprowadzać do życia osób z ciężką chorobą odrobinę potrzebnej rutyny. Rzeczywiście istnieją badania wskazujące, że spożywanie kawy poprawia nastrój i redukuje stres [4]. Wyniki takie dało np. badanie na grupie 256 młodych Japonek [5]. Z kolei badanie na studentach stomatologii wykazało, że już sam aromat kawy może działać przeciwlękowo [6].

Te dane są ważne, ponieważ komfort psychiczny osób z AZS ma ogromne znaczenie dla skuteczności terapii. Dlatego relaksujący rytuał parzenia i picia kawy może mieć potencjalnie pozytywny wpływ na skórę atopową. Czyli kawa i AZS to dobry pomysł? Niekoniecznie.

Kofeina, czyli wróg skóry atopowej

Niestety, na potencjalnych korzyściach efekty kawy się nie kończą. Jej główne działanie, czyli stymulujące, może przyczyniać się do zwiększonego poziomu kortyzolu, czyli tzw. hormonu stresu [7]. W efekcie może prowadzić m.in. do przyrostu masy ciała oraz zwiększenia ryzyka chorób serca czy cukrzycy. Wyższy poziom kortyzolu może także nasilać stany zapalne w organizmie, co jest szczególnie niekorzystne dla osób cierpiących na AZS.

Wprawne oko z pewnością zauważyło, że wyżej napisaliśmy, iż kawa relaksuje, a teraz z kolei, że kofeina zwiększa poziom kortyzolu – hormonu stresu. Czy te informacje nie są sprzeczne? Nie, ponieważ odstresowujące działanie picia kawy jest bardziej związane z samą czynnością, a nie biologiczną aktywnością kofeiny. Ponadto każdy organizm jest inny, a także sytuacje, w których pijemy kawę, mogą być różne. Espresso przed ważnym egzaminem? Z jednej strony może dodać energii i pobudzić do działania, ale z drugiej może nasilić stres. Latte w kawiarni z ulubioną książką? To już czysty relaks.

Kawa i AZS: uwaga na odwodnienie

To nie koniec potencjalnych zagrożeń dla skóry wynikających z picia kawy. Spożywanie czarnego napoju odwadnia organizm. Cały organizm – a więc i skórę. A suchość skóry to jeden z głównych problemów osób borykających się z egzemą. Skóra atopowa, która już z natury ma osłabioną barierę ochronną, może przez to stać się jeszcze bardziej sucha i podatna na podrażnienia.

AZS i alergia pokarmowa

Jeszcze jeden aspekt może wpłynąć na bezpieczeństwo spożywania kawy, gdy choruje się na AZS. Mianowicie alergia pokarmowa, która często towarzyszy atopowemu zapaleniu skóry oraz zaostrza jej objawy. Alergenami najczęściej zaostrzającymi objawy AZS są m.in. białko mleka krowiego, jaja, orzechy ziemne i brzoskwinia [8]. Trzeba jednak mieć na uwadze, że potencjalnie uczulać może niemalże wszystko. Reakcja alergiczna na spożycie kawy występuje rzadko i prawdopodobnie jest spowodowana innymi składnikami napoju, a nie samymi ziarnami kawy. Niemniej jednak naukowcy zgłaszają, że na samą kofeinę także można mieć alergię [9]. Opisywany jest np. przypadek 27-letniej kobiety, u której kofeina wywołała wstrząs anafilaktyczny [10]. Jest to sytuacja niezwykle rzadka, niemniej jednak osoby z AZS i alergią pokarmową powinny zachować ostrożność.

Czym zastąpić kawę?

Jeśli czujesz, że Twoja skóra jest w gorszej kondycji po wypiciu kawy, możesz poszukać jej zamienników. Oto kilka przykładów:

• Yerba Mate
• Matcha
• Guarana
• Zielona herbata
• Kombucha

Pamiętaj jednak, że powyższe napoje także zawierają kofeinę, a oprócz tego mogą mieć inne, potencjalnie uczulające substancje. Dlatego w ich przypadku także warto zachować ostrożność i obserwować reakcję organizmu (lub wykonać odpowiednie testy płatkowe).

A może wolisz napój energetyczny? Nie polecamy. Energetyki też zawierają kofeinę, która może zaostrzać objawy egzemy, a do tego składniki potencjalnie alergizujące takie jak sztuczne barwniki i wzmacniacze smaku. Badanie na koreańskich nastolatkach wykazało, że częste (7 lub więcej w tygodniu) spożywanie napojów energetycznych wiąże się z chorobami takimi jak alergiczny nieżyt nosa oraz atopowe zapalenie skóry [11].

Kawa i AZS. Za czy przeciw?

Kawa i AZS – jaki jest ostateczny werdykt? Trudno o jednoznaczną odpowiedź. Z jednej strony kofeina może zaostrzać stany zapalne, z drugiej istnieją dowody, że spożywanie kawy potencjalnie może nawet przynieść skórze atopowej korzyści! Każdy organizm jest inny, każda egzema jest inna i reaguje na inne wyzwalacze. Dla niektórych ograniczenie spożycia kawy może przynieść widoczne korzyści i poprawę stanu skóry. Inni mogą nie zauważyć większych zmian lub nawet odczuwać stres i rozdrażnienie z powodu zmiany przyzwyczajenia, jakim była poranna kawa. A że stres zaostrza objawy AZS, to dla takich osób odstawienie kawy przyniesie nie korzyści, a problemy ze skórą. Kluczowa jest zatem obserwacja reakcji swojego ciała i konsultacja z dermatologiem.

Na koniec trzy rady, które pomogą zminimalizować negatywny wpływ kawy na skórę:

• Zachowaj umiar. Ogranicz spożycie do jednej lub dwóch filiżanek dziennie (specjaliści określają, że bezpieczna dla zdrowia dawka kofeiny to maksymalnie 400 mg dziennie).
• Pamiętaj o nawodnieniu. Zawsze pij odpowiednią ilość wody, aby zrównoważyć działanie odwadniające kawy. Nawilżaj także skórę odpowiednimi kosmetykami.
• Zrezygnuj z dodatków. Unikaj dodawania do kawy cukru i mleka, zwłaszcza krowiego.

Bibliografia:

[1] Surma, S., Romańczyk, M., Fojcik, J., & Krzystanek, M. (2020). Kawa—lekarstwo, używka i narkotyk. Psychiatria, 17(4), 237-246.

[2] Wierzejska, R. (2012). Kofeina-powszechny składnik diety i jej wpływ na zdrowie. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny, 63(2).

[3] Alashqar, M. B. (2019). Caffeine in the treatment of atopic dermatitis and psoriasis: A review. SKIN The Journal of Cutaneous Medicine, 3(2), 59-71.

[4] Wachamo, H. L. Review on health benefit and risk of coffee consumption. Med Aromat Plants. 2017; 6 (4): 1-12.

[5] YAMATO, T., AOMINE, M., KOGA, T., & OHTA, H. (2005). Relationship between coffee drinking and reduction of mental stress in young women. Food science and technology research, 11(4), 395-399.

[6] Pachimsawat, P., Tammayan, M., Do, T. K. A., & Jantaratnotai, N. (2024). The Use of Coffee Aroma for Stress Reduction in Postgraduate Dental Students. International Dental Journal.

[7] Bennett, J. M., Rodrigues, I. M., & Klein, L. C. (2013). Effects of caffeine and stress on biomarkers of cardiovascular disease in healthy men and women with a family history of hypertension. Stress and Health, 29(5), 401-409.

[8] Karczewska, J., Ukleja-Sokołowska, N., & Bartuzi, Z. (2019). Alergia pokarmowa a atopowe zapalenie skóry. Aktualne poglądy i opinie. Alergia Astma Immunologia-przegląd kliniczny, 24(4), 156-163.

[9] HUSSEIN, F. Y., LATEEF, I. N., AL-LAYLA, E. A. M., & TAHA, I. G. (2021). Food allergy in displaced people from Mosul City. Iranian Journal of Ichthyology, 8, 102-109.

[10] Sugiyama, K., Cho, T., Tatewaki, M., Onishi, S., Yokoyama, T., Yoshida, N., … & Fukushima, Y. (2015). Anaphylaxis due to caffeine. Asia Pacific Allergy, 5(1), 55-56.

[11] Wee, J. H., Min, C., Park, M. W., Park, I. S., Park, B., & Choi, H. G. (2021). Energy-drink consumption is associated with asthma, allergic rhinitis, and atopic dermatitis in Korean adolescents. European Journal of Clinical Nutrition, 75(7), 1077-1087.