Ocet jest powszechnie stosowany jako domowe remedium na rozmaite dolegliwości skórne. Jednak czy jego działanie ma pokrycie w dowodach naukowych? Jak ocet jabłkowy sprawdza się w pielęgnacji skóry atopowej, łuszczycowej, suchej i wrażliwej? Przeczytaj nasz artykuł, a poznasz bliżej ocet jabłkowy i jego zastosowania w kosmetologii.
Jak powstaje ocet jabłkowy?
Octy znane są ludzkości od tysięcy lat – nieoficjalnie mówi się, że mogły być używane już 7000 lat temu [1]. Praktycznie od samego początku znane były właściwości medyczne octu, który wykorzystywano chociażby do dezynfekcji ran.
Ocet otrzymuje się w wyniku fermentacji octowej. Jest to proces fermentacji beztlenowej, podczas którego enzymy bakterii octowych utleniają alkohol do kwasu octowego i wody.
Rzecz jasna główny bohater tego artykułu – ocet jabłkowy – jest produktem fermentacji octowej jabłek. A skoro otrzymuje się go z miąższu jabłek, to ma do nich podobny skład: dużo cukrów, kwasów organicznych, polifenoli i witaminy (głównie witaminy C, choć nie tylko).
Ocet ma mnóstwo zastosowań kulinarnych, np. wzmacnia smak owoców podczas gotowania czy też służy jako środek konserwujący żywność. Wykorzystuje się go też w medycynie i kosmetologii, np. w pielęgnacji spierzchniętej czy poparzonej skóry oraz jako składnik nadający połysk włosom. To właśnie zastosowania kosmetyczne są dla nas najbardziej interesujące.
Właściwości antybakteryjne octu jabłkowego
Ocet ma wiele właściwości, które sprawiają, że jest cennym składnikiem kosmetyków. Na pierwszy plan wysuwa się jednak jego działanie przeciwdrobnoustrojowe, które zostało potwierdzone licznymi badaniami i eksperymentami. W jednym z nich naukowcy porównali właściwości przeciwbakteryjne rozmaitych produktów, wśród których znalazły się m.in. sok pomarańczowy, mleko krowie, Coca-Cola, piwo o zawartości alkoholu 5%, wino czerwone (13% alkoholu), wino białe (11,5% alkoholu), ocet (5% kwasu octowego) oraz oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia.
Produkty testowano na różnych szczepach bakterii, m.in. Listeria monocytogenes, Staphylococcus aureus oraz Salmonella enterica. Ocet wykazał największą aktywność przeciwbakteryjną, zabijając część gatunków, a liczebność innych redukując poniżej wykrywalności. Autorzy eksperymentu podkreślają, że silne właściwości przeciwbakteryjne octu są znane, a ich badanie je potwierdza [2]. Aktywność ta jest przypisywana zawartości kwasu octowego.
Dlaczego warto wybierać kosmetyki z octem?
Rzecz jasna aktywność antybakteryjna octu to nie wszystko, co ten składnik ma do zaoferowania. W innym badaniu przetestowano jak sobie radzi nie tylko z bakteriami, ale także z grzybami, a konkretnie z gatunkami Candida albicans i Candida Tropicalis [3]. Wyniki pokazały, że działanie przeciwdrobnoustrojowe octu obejmuje zarówno szczepy bakteryjne, jak i izolaty grzybów. Krótko mówiąc, ocet wykazuje działanie przeciwgrzybicze.
Wśród innych potwierdzonych właściwości octu warto wymienić [4]: pomoc w gojeniu ran, redukcja świądu w chorobie nerek oraz obniżanie pH skóry (choć efekt ten zanikał po ok. 60 minutach). Ta ostatnia cecha jest szczególnie istotna w pielęgnacji skóry atopowej, o czym za chwilę. Na razie wspomnijmy jeszcze, że ocet jabłkowy reguluje wydzielanie sebum, jest więc nieoceniony w kosmetykach oczyszczających skórę, przeznaczonych do cery tłustej. Ponadto ocet jabłkowy (za sprawą alfa-hydroksykwasów, czyli tzw. kwasów AHA) ma działanie keratolityczne (złuszczające), dzięki czemu jest idealny w produktach przeciwłupieżowych i przeznaczonych do pielęgnacji przetłuszczających się włosów.
Ocet jabłkowy – zastosowanie w pielęgnacji skóry atopowej
Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła dermatoza zapalna. Powoduje m.in. charakterystyczne zmiany skórne oraz ostry świąd. Skóra pacjentów z AZS ma osłabioną barierę hydrolipidową, przez co łatwiej penetrują ją szkodliwe substancje. Ponadto odczyn ich skóry jest zawyżony. Dlaczego jest to ważne? Ponieważ nieprawidłowe – za wysokie – pH skóry może powodować zmianę składu mikroflory bakteryjnej na skórze. Zasadowe pH sprzyja rozwojowi chorobotwórczych mikroorganizmów. Prawidłowe pH powinno wynosić około 5,0 – taka wartość jest korzystna dla naturalnej mikroflory skóry, a niekorzystna dla tej niebezpiecznej [5]. Gdzie w tym wszystkim ocet jabłkowy? Jak pokazały badania, ze względu na swój kwasowy charakter, może pomóc w obniżeniu pH skóry.
Jednak nie wszystko na temat wykorzystania octu w terapii AZS jest proste. Niektóre badania wskazują, że może on nie być aż tak pomocny. Np. kąpiel w 0,5% roztworze octu jabłkowego nie tylko była nieskuteczna w leczeniu AZS, ale u niektórych dodatkowo spowodowała podrażnienia skóry [6]. Z kolei w badaniu in vivo na myszach krem z octem spowodował zmniejszenie zmian atopowych i przeznaskórkowej utraty wody (TEWL), a także zwiększenie nawilżenia warstwy rogowej naskórka [4]. To bardzo pożądane właściwości w kosmetykach na AZS, ponieważ u pacjentów z tą dermatozą skóra szybciej wysycha, a nawilżenie jest jedną z najważniejszych części terapii.
W kwestii wykorzystania octu jabłkowego w kosmetykach na AZS brak więc konsensusu naukowego i potrzebne są dalsze badania. Dodawanie octu do kąpieli nie przynosi pożądanych rezultatów [7]. Z drugiej strony istnieje wiele badań, które potwierdzają jego działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne oraz antyoksydacyjne [8]. Trzeba też pamiętać, że właściwości octów używanych w badaniach różniły się w zależności od odmiany jabłka, a także techniki jego produkcji [9].
Ocet jabłkowy w kosmetykach
Jakie są konkluzje? Ocet jabłkowy w czystej postaci np. w okładach czy kąpielach nie sprawdza się najlepiej. Jednak jako składnik kosmetyczny ma udokumentowane korzystne działanie. Sprawdza się przede wszystkim w pielęgnacji skóry głowy, zwłaszcza osób z cerą tłustą, u których skóra ma tendencje do łuszczenia się. W kosmetykach Humitopic znajdziecie go w szamponie. Zapewnia działanie antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Ponadto przywraca równowagę skórze głowy oraz wspiera naturalny mikrobiom. Wraz z innymi składnikami – w tym kwasami huminowymi i fulwowymi w formule H4topic–complex® – ocet tworzy unikalną recepturę, sprawiającą, że szampon Humitopic skutecznie i delikatnie usuwa zanieczyszczenia. Dodatkowo wzmacnia cebulki włosów i działa przeciwświądowo. Jest idealny w pielęgnacji skóry głowy u osób z atopowym zapaleniem skóry lub łuszczycą, choć sprawdzi się doskonale u każdego.
Bibliografia:
[1] Rogala, E. (2023) Octy owocowe z całego świata: historia, charakterystyka i fitochemia. https://rogalove.com/octy-owocowe-z-calego-swiata-historia-charakterystyka-i-fitochemia/
[2] Medina, E., Romero, C., Brenes, M., De Castro, A. (2007). Antimicrobial activity of olive oil, vinegar, and various beverages against foodborne pathogens. Journal of food protection, 70(5), 1194-1199.
[3] Ousaaid, D., Laaroussi, H., Bakour, M., Ennaji, H., Lyoussi, B., & El Arabi, I. (2021). Antifungal and antibacterial activities of apple vinegar of different cultivars. International Journal of Microbiology, 2021.
[4] Elhage, K. G., St. Claire, K., & Daveluy, S. (2022). Acetic acid and the skin: a review of vinegar in dermatology. International Journal of Dermatology, 61(7), 804-811.
[5] Lambers, H., Piessens, S., Bloem, A., Pronk, H., Finkel, P. (2006). Natural skin surface pH is on average below 5, which is beneficial for its resident flora. International journal of cosmetic science, 28(5), 359-370.
[6] Luu, L. A., Flowers, R. H., Kellams, A. L., Zeichner, S., Preston, D. C., Zlotoff, B. J., Wisniewski, J. A. (2019). Apple cider vinegar soaks [0.5%] as a treatment for atopic dermatitis do not improve skin barrier integrity. Pediatric dermatology, 36(5), 634-639.
[7] Fleischer, D. M., Udkoff, J., Borok, J., Friedman, A., Nicol, N., Bienstock, J., Eichenfield, L. F. (2017). Atopic dermatitis: skin care and topical therapies. Semin Cutan Med Surg, 36(3), 104-110.
[8] Ousaaid, D., Mechchate, H., Laaroussi, H., Hano, C., Bakour, M., El Ghouizi, A., El Arabi, I. (2021). Fruits vinegar: Quality characteristics, phytochemistry, and functionality. Molecules, 27(1), 222.
[9] Janchovska, E., Janchovska, M., Ristovski, B., Bocevska, M. (2015). Antimicrobial and antioxidative activity of commercial versus traditional apple vinegar. W: International Conference on Sustainable Development, November (Vol. 12, No. 15, pp. 28-32).
