Parabeny to konserwanty, wokół których zebrało się dużo kontrowersji. Ze względu na skuteczne działanie konserwujące, są często wykorzystywane w kosmetykach. W porównaniu do innych konserwantów mają niewielką alergenność i są stosunkowo bezpieczne. Sprawa ma się jednak inaczej w przypadku pacjentów cierpiących na dermatozy. Na takie osoby parabeny mogą działać uczulająco, a w dłuższej perspektywie prowadzić do rogowacenia naskórka. Co więcej, istnieją badania wskazujące na to, że dzieci narażone na działanie parabenów mają większą szansę zachorowania na AZS. To właśnie podobnym badaniom przyjrzymy się w niniejszym artykule.

Czym są parabeny?

Pod względem chemicznym parabeny to estrowe pochodne kwasu para-hydroksybenzoesowego. Dla kosmetologów ich najważniejszą cechą są szerokie właściwości przeciwustrojowe (Bojarowicz i in. 2012). Trzeba pamiętać, że po otwarciu produkty kosmetyczne podlegają działaniu czynników zewnętrznych, a więc m.in. zagrożeniu ze strony drobnoustrojów. Dlatego, aby przedłużyć trwałość kosmetyków (a także chronić skórę przed drobnoustrojami), stosuje się konserwanty, wśród których prym wiodą parabeny. Ich stosowanie jest powszechne: według danych Amerykańskiego Towarzystwa Kontaktowego Zapalenia Skóry są składnikiem 30% kosmetyków do twarzy oraz aż 35,4% produktów do ciała (stan na dzień 28 maja 2018; por. Fransway i in. 2019). Z kolei z informacji podawanych przez Food and Drug Administration (FDA) wynika, że parabeny znajdują się w ponad 22 tys. formulacjach kosmetyków. Najczęściej w recepturach występują Methylparaben, Ethylparaben oraz Propylparaben – znajdziesz je w składzie ok. 82% kosmetyków (Bojarowicz i in. 2012). Skąd taka popularność?

Przede wszystkim stąd, że substancje te są stabilne chemiczne i wykazują wysoką aktywność przeciwdrobnoustrojową w szerokim zakresie pH (od 4 do 8). Są skuteczne, stosunkowo bezpieczne, nietoksyczne i niekancerogenne. Z tych powodów od dziesięcioleci wykorzystuje się je jako substancje konserwujące w kosmetykach oraz żywności.

Wpływ parabenów na skórę osób z dermatozami

Chociaż parabeny są stosowane od wielu lat, to wciąż trwa debata na temat ich bezpieczeństwa. Do tej pory UE zakazała stosowania pięciu rodzajów parabenów w produktach kosmetycznych, a dopuszczalne stężenie dla pozostałych z nich obniżyła (Thürmann i in. 2021). Trzeba mieć na uwadze, że konserwanty w kosmetykach mogą powodować reakcję alergiczną, kontaktowe zapalenie skóry oraz podrażnienia skóry i błon śluzowych. Dlatego są szczególnie niebezpieczne dla osób borykających się z dermatozami.

W jednym z badań reakcja alergiczna na parabeny wystąpiła u 0,3% osób z dużą nietolerancją na kosmetyki (Bojarowicz i in. 2018). Wydaje się to niewiele, ale pamiętaj, że bariera ochronna skóry osób z dermatozami jest osłabiona. W efekcie ich skóra jest bardziej podatna na działanie czynników zewnętrznych, a przez to potencjał na podrażnienie i zakażenie jest większy. Pacjenci borykający się z chorobami skóry powinni zatem starać się unikać kosmetyków zawierających drażniące konserwanty. Tym bardziej, że parabeny są najbardziej powszechnym rodzajem konserwantów stosowanych w kosmetykach. Dlatego, chociaż są stosunkowo słabymi alergenami kontaktowymi, to wciąż należą do substancji, które wywołują uczulenie najczęściej. Z tego powodu wszystkie testowe zestawy alergenów służące do rozpoznawania przyczyn wyprysku zawierają parabeny (Rudzki 2001).

Ekspozycja na parabeny zwiększa ryzyko zachorowania na AZS

Okazuje się, że parabeny nie tylko stwarzają ryzyko zaostrzenia objawów dermatozy u osób na nie chorujących, ale również zwiększają szansę na zachorowanie na AZS. W jednym z badań naukowcy przeanalizowali 261 par matka-dziecko. Sprawdzali ilość ośmiu gatunków parabenów w moczu matek w 34. tygodniu ciąży. Co wykazała analiza? Prenatalna ekspozycja na etyloparaben i n-butyloparaben zwiększa podatność dzieci na rozwój atopii. Związek ten jest zauważalny przede wszystkim w przypadku, gdy matka nie miała stwierdzonej egzemy – oznacza to, że dzieci bez genetycznych predyspozycji do zachorowania na AZS są szczególnie narażone na zgubny wpływ parabenów (Thürmann i in., 2021).

Wnioski z powyższego badania potwierdza inna analiza. W Japonii oceniono stężenie parabenów w moczu u 236 dzieci w wieku 0-3 lat. Uzyskane wyniki jednoznacznie pokazały, że atopowe zapalenie skóry występuje częściej u dzieci z wysokim stężeniem parabenów w moczu (Arafune i in. 2021). Oczywiście tym razem badane były nie kobiety w ciąży, a niemowlęta i małe dzieci, ale konkluzje pozostają te same: parabeny osłabiają mikriobiom, co zwiększa ryzyko zachorowania na AZS.

Dlaczego parabeny zwiększają ryzyko wystąpienia egzemy?

W okresie prenatalnym przez łożysko mogą przenikać rozmaite substancje – w tym działające przeciwdrobnoustrojowo parabeny. Tego typu konserwanty osłabiają mikrobiom dziecka, co ma kluczowe znaczenie dla rozwijania się objawów atopowych. Warto przy tej okazji wspomnieć, że w obecnych czasach rozmaite choroby skóry występują znacznie częściej niż dawniej. Dlatego np. egzemę uważa się za chorobę cywilizacyjną. Do końca nie wiadomo, czym jest to spowodowane. Wpływ mają oczywiście zanieczyszczenia powietrza w miastach, ale to zapewne niejedyni winowajcy. W świetle powyższych doniesień naukowych do czynników powodujących większą zachorowalność na dermatozy można dołączyć nadmierną ekspozycję na parabeny, które są przecież powszechnym składnikiem nie tylko kosmetyków, ale także i żywności (Fransway i in. 2019).

Kosmetyki z parabenami: kupować czy nie?

Jaki jest więc ostateczny werdykt w sprawie parabenów? W podobnych sytuacjach naukowcy lubią pisać „potrzebne są dalsze badania”. Rzeczywiście, zwłaszcza jeśli chodzi o wpływ konserwantów stosowanych w trakcie ciąży, przeprowadzonych analiz jest stosunkowo niewiele. Dysponujemy jednak wystarczającymi dowodami na to, aby potwierdzić, że parabeny mogą działać uczulająco oraz osłabiają mikrobiom. Czyni to z nich ryzykowny składnik kosmetyków dla osób chorujących na AZS lub inne rodzaje egzemy. Oczywiście niemożliwym jest całkowite uniknięcie produktów z parabenami, ponieważ, konserwowanie kosmetyków jest niezbędne dla zachowania ich bezpieczeństwa. Dlatego dokonuj świadomych wyborów i szukaj takich kosmetyków, w których użyte konserwanty są nie tylko skuteczne, ale i łagodne dla skóry. W ten sposób ograniczysz ekspozycję na potencjalnie uczulające substancje konserwujące.

Bibliografia:

Arafune, J., Tsujiguchi, H., Hara, A., Shimizu, Y., Hori, D., Nguyen, T. T. T., … & Nakamura, H. (2021). Increased Prevalence of Atopic Dermatitis in Children Aged 0–3 Years Highly Exposed to Parabens. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(21), 11657.

Bojarowicz, H., Wnuk, M., & Buciński, A. (2012). Efektywność i bezpieczeństwo stosowania parabenów. Problemy Higieny i Epidemiologii, 93(4), 647-653.

Bojarowicz, H., Fronczak, P., & Krysiński, J. (2018). Czy kosmetyki mogą nie zawierać konserwantów. Hygeia Public Health, 53(2), 124-131.

Fransway, A. F., Fransway, P. J., Belsito, D. V., Warshaw, E. M., Sasseville, D., Fowler Jr, J. F., … & Reeder, M. J. (2019). Parabens. Dermatitis®, 30(1), 3-31.

Rudzki, E. (2001). Interpretacja prób płatkowych z najczęściej uczulającymi lekami zewnętrznymi (cz. II). Alergia, 4(7), 33-7.

Thürmann, L., Herberth, G., Seiwert, B., Schlittenbauer, L., Rolle‐Kampczyk, U., Röder, S., … & Lehmann, I. (2021). Prenatal paraben exposure and atopic dermatitis‐related outcomes among children. Allergy, 76(10), 3122-3132.