Pływanie to doskonała forma aktywności. Nie tylko relaksuje, ale także pełni funkcję ćwiczeń aerobowych. Niestety, osoby chore na AZS często nie chcą lub nie mogą pływać czy nawet wchodzić do wody. Z jednej strony powodem są obawy związane z negatywną oceną ich wyglądu, a z drugiej potencjalny szkodliwy wpływ wody na skórę. Czy jednak kąpiel w basenie lub morzu rzeczywiście odbija się niekorzystnie na skórze i wzmaga stany zapalne? Na to pytanie odpowiemy w tym artykule.

Korzyści z pływania

Pływanie i ćwiczenia w wodzie udowodniony pozytywny wpływ na kondycję fizyczną, samopoczucie oraz zdrowie psychicznego. Oto najważniejsze korzyści z pływania i ćwiczeń w wodzie[1]:

• zmniejszają śmiertelność z przyczyn sercowo-naczyniowych,
• pomagają utrzymać prawidłowe stężenie cukru we krwi,
• poprawiają wydolność krążeniowo-oddechową,
• wpływają na siłę mięśni oddechowych i czynność płuc,
• mają pozytywny wpływ na schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego, np. redukują ból (i tym samym poprawiają jakość życia osób z tymi schorzeniami),
• poprawiają mobilność u osób z zaburzeniami neurologicznymi takimi jak choroba Parkinsona,
• pomagają utrzymać prawidłową masę ciała,
• są najkorzystniejszą formą aktywności dla kobiet w ciąży: odciążają stawy kręgosłupa, zmniejszają ból obręczy miednicznej, a do tego mają niskie ryzyko urazów,
• zmniejszają niepokój i relaksują.

Należy zaznaczyć, że wykonano mrowie badań naukowych na temat pożytecznych efektów pływania i ćwiczeń w wodzie i zdarzało się, że dawały one mieszane wyniki. Jednak powyższe korzyści są powszechnie akceptowane jako prawdziwe.

A jak się to wszystko ma do osób zmagających się z atopowym zapaleniem skóry lub innym rodzajem egzemy? W przypadku tych chorób istotny jest ich wpływ na jakość życia pacjentów. Często zmagają się oni nie tylko z samą dermatozą, ale także towarzyszącymi jej konsekwencjami dla zdrowia psychicznego. Aktywność fizyczna jest jedną z form poprawy samopoczucia. Niestety, sport jest często niedostępny dla osób z AZS, ponieważ pot jest jednym z wyzwalaczy choroby. Podrażnia skórę i powoduje swędzenie, a w konsekwencji może prowadzić do drapania, mikrouszkodzeń oraz pogłębienia stanów zapalnych [2]. Dlatego osobom cierpiącym na choroby zapalne skóry (a zwłaszcza jeśli dodatkowo są wrażliwe na pot) zaleca się lekkie aktywności fizyczne, np. spacery lub jogę. Alternatywą może także być pływanie, które jest formą ćwiczeń stosunkowo przyjazną dla skóry, ponieważ nie powoduje nadmiernego przegrzewania i pocenia [3]. Jednak czy woda morska lub chlorowana nie mają szkodliwego wpływu na skórę?

Czy pływanie mając egzemę, jest bezpieczne?

Na postawione wyżej pytanie, jak to zwykle w przypadku egzemy bywa, nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Każda choroba jest nieco inna: ma inny przebieg i odmienne wyzwalacze. Każda skóra reaguje różnie na różne bodźce. To, co u jednej osoby wzmaga objawy, na inną może nie działać – a czasami nawet pomagać!

W przypadku pływania należy powiedzieć, że woda ma szereg właściwości, które mogą wpływać na kondycję skóry. Są to: twardość, odczyn, temperatura oraz skład (np. zawartość środków chemicznych lub soli w przypadku wody morskiej) [4]. Jak te cechy wpływają na skórę i przebieg dermatoz?

Twarda woda zawiera wapń, który może uszkadzać barierę skórną – a pamiętaj, że u pacjentów z egzemą już jest ona osłabiona! Dlatego kontakt z taką wodą może znacznie osłabić kondycję skóry, zwiększyć przeznaskórkową utratę wody TEWL (a więc wysuszyć skórę), a także narazić skórę na mikrouszkodzenia i szkodliwe czynniki zewnętrzne.

Odczyn wody (wyrażany na skali pH) to kolejny ważny czynnik, który może wpływać na skórę. Odczyn skóry jest kwaśny i w większości części ciała mieści się w zakresie pH od 4,1 do 5,8. Utrzymywanie pH skóry w normie pozwala zachować zdrowy mikrobiom oraz zatrzymywać wilgoć w skórze. Tymczasem pH wody w basenie jest lekko zasadowe (w zakresie 7,2 – 7,4), a wody morskiej nawet bardziej (w zakresie 7,5 – 8,4). W przypadku wody basenowej pH specjalnie się podnosi, aby zapewnić jak najlepsze wrażenia kąpiącym się w niej osobom (np. nie drażnić oczu). Alkalizacja skóry (czyli zmiana jej pH w kierunku zasadowym) może prowadzić do jej wysuszenia, podrażnienia i zaostrzenia stanów zapalnych.

A co z temperaturą? Przeprowadzono badanie, w którym uczestnicy trzymali prawą dłoń zanurzoną w gorącej wodzie (41,29°C), a lewą w zimnej (11,13°C) przez 10 minut. Przed i po zanurzeniu przy pomocy specjalistycznych przyrządów zmierzono takie parametry jak: pH skóry, przeznaskórkową utratę wody (TEWL – z ang. transepidermal water loss), nawilżenie warstwy rogowej naskórka (SCH, z ang. stratum corneum hydration) oraz rumień. Co zaobserwowano? Zarówno w przypadku zimnej, jak i gorącej wody pH skóry i TEWL wzrosły, jednak wzrost TEWL z powodu ekspozycji na gorącą wodę był znacznie większy. Dodatkowo gorąca woda spowodowała większy rumień [5]. Jakie wnioski płyną z tego badania dla osób z egzemą? Woda do kąpieli powinna być ciepła – w okolicach 27-30°C.

Pozostała kwestia składu wody. Ta w basenie może zawierać rozmaite substancje chemiczne, np. chlor, brom, ozon czy środki klarujące. Chlor może powodować kontaktowe zapalenie skóry, a także wywoływać reakcje alergiczne. Co ciekawe, antyseptyczne działanie rozcieńczonego chloru może mieć pozytywne działanie dla osób z AZS. Pomaga zmniejszyć zagrożenie ze strony drobnoustrojów i tym samym załagodzić stany zapalne [4]. Po raz kolejny sprawdza się więc zasada, że każda skóra jest inna – na jednych chlor może działać drażniąco, innym może pomóc. Ważne jest także stężenie rzeczonego chloru w wodzie.

Na koniec kwestia słonej wody morskiej. Wielu pacjentów z AZS sygnalizuje, że kąpiel w morzu im pomaga. Są to jednak doniesienia anegdotyczne. Naukowych dowodów na pozytywny wpływ słonej wody na AZS jak dotąd nie ma.

Pływanie z egzemą: porady

Jaki jest ostateczny werdykt? Czy mając egzemę, można pływać w morzu lub basenie? Jest tylko jedna słuszna odpowiedź na to pytanie – to zależy. Każda skóra jest inna, każda osoba ma inne wyzwalacze. Na niektórych słona morska woda działa kojąco, u innych wywołuje podrażnienia i ból. Podobnie w przypadku kąpieli na basenie.

Nawet jeśli należysz go grupy pacjentów z egzemą, na których kąpiele wywierają pozytywny wpływ, to wciąż warto pamiętać o kilku rzeczach. Oto rady dotyczące kąpieli, gdy ma się AZS:

• Kostium kąpielowy myj delikatnymi, hipoalergicznymi środkami.
• Jeśli masz taką możliwość, to po kąpieli weź prysznic. Delikatnie osusz ciało i załóż suche ubrania.
• Jeśli prysznice na basenie używają chlorowanej wody, to najlepiej udaj się jak najszybciej do domu i tam umyj ciało.
• Woda w różnych basenach może być inna – jeśli pływanie w jednym podrażnia Twoją skórę, możesz przetestować inny.
• Unikaj kąpieli w przypadku silnych stanów zapalnych.
• Używaj wodoodpornych kremów chroniących przed UV.
• Przed wejściem i po wyjściu z wody nałóż emolient. Czasami jest to problematyczne, ponieważ nie powinno się smarować niczym przed wejściem na basen tylko wręcz przeciwnie: należy zmyć ze skóry wszystko. Dlatego jeszcze ważniejsze jest smarowanie się emolientem po wyjściu z wody (z basenu).
• Emolient nakładaj na około pół godziny przed nałożeniem kremu ochronnego UV – zapobiegnie to rozcieńczeniu kremu przez emolient.

Bibliografia:

[1] Cumming, I. (2017). The health & wellbeing benefits of swimming. Swim England’s Swimming and Health Commission.

[2] Fuller, J. (2021). Eczema and Exercise. National Eczema. https://nationaleczema.org/blog/eczema-exercise/ dostęp 27.07.2023

[3] Swimming and eczema. (2023) National Eczema Society. https://eczema.org/information-and-advice/triggers-for-eczema/swimming-and-eczema/ dostęp: 27.07.2023

[4] O’Connor, C., McCarthy, S., & Murphy, M. (2023). Pooling the evidence: A review of swimming and atopic dermatitis. Pediatric Dermatology.

[5] Herrero-Fernandez, M., Montero-Vilchez, T., Diaz-Calvillo, P., Romera-Vilchez, M., Buendia-Eisman, A., & Arias-Santiago, S. (2022). Impact of water exposure and temperature changes on skin barrier function. Journal of Clinical Medicine, 11(2), 298.