Osoby chorujące na atopowe zapalenie skóry czy łuszczycę poszukują różnych rozwiązań mogących im pomóc. W swoich poszukiwaniach często korzystają z Internetu, a tam znaleźć mogą rozmaite, nie zawsze sprawdzone informacje. Jedną z nich jest to, że pomóc może ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Z drugiej strony nie od dziś wiadomo, że słońce szkodzi każdej skórze, zatem również atopowej. A więc jak jest naprawdę? Warto wystawiać skórę na promieniowanie słoneczne czy lepiej się przed nim chronić? Sprawdzamy dla Was, co na ten temat mówią badania. Słońce i AZS – wszystko, co warto wiedzieć.

Czym jest promieniowanie UV?

Zanim przejdziemy do konkretów i tego, jak słońce wpływa na skórę, warto zrozumieć, czym właściwie jest promieniowanie słoneczne. Otóż słońce emituje promieniowanie, które, w zależności od długości fali, dzieli się na [1]:

• promieniowanie ultrafioletowe (UV),
• światło widzialne,
• promieniowanie podczerwone.

Nas najbardziej interesuje promieniowanie UV, ponieważ to ono ma wpływ na skórę. Również i je możemy podzielić na: UVA, UVB i UVC.

Promieniowanie UVC jest najsilniejsze i może wywoływać rumień czy nawet uszkodzenie DNA. Jest jednak pochłaniane przez ziemską atmosferę i choć mówi się, że wskutek powiększenia dziury ozonowej część promieniowania UVC emitowanego przez słońce jednak do nas dociera, to jest to ilość niezagrażająca zdrowiu ludzi. Tak więc raz jeszcze zawężamy interesujący nas obszar, tym razem do dwóch rodzajów promieniowania UV: UVA i UVB. Do ziemi dociera 96-99% promieniowania UVA oraz 1-4% UVB [2]. Jak te dwa rodzaje promieniowania wpływają na skórę atopową?

Pozytywny wpływ promieniowania UV na organizm

Podstawowe korzystne działanie promieniowania UV to wpływ na ilość witaminy D w organizmie. Witamina D występuje w dwóch formach: D2 i D3. Promieniowanie UV bierze udział w syntezie witaminy D3. Szacuje się, że ponad 90% zapotrzebowania na witaminę D ludzie czerpią za pośrednictwem syntezy skórnej [9].

Dlaczego to takie ważne? Ponieważ witamina D pełni wiele funkcji [3, 4]:

• poprawia funkcjonowanie układu nerwowego;
• pomaga w utrzymaniu prawidłowej mineralizacji kości;
• zwiększa siłę mięśni;
• redukuje ryzyko rozwoju niektórych nowotworów (m.in. raka pęcherza moczowego, piersi, okrężnicy, przełyku, żołądka czy prostaty);
• reguluje występowanie chorób autoimmunologicznych (udowodniono np., że deficyt witaminy D ma związek z cukrzycą typu 1, stwardnieniem rozsianym oraz nieswoistym zapaleniem jelit);
• wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego;
• ma znaczenie dla zdrowia skóry (np. opóźnia procesy starzenia się skóry [5]).

Z perspektywy osoby zmagającej się z AZS najważniejszy jest wpływ witaminy D na skórę. Co na ten temat mówią badania?

Słońce i AZS: korzystne działanie słońca na skórę

Zacznijmy od obserwacji, którą potwierdzono dużą ilością badań: AZS w miesiącach letnich przebiega łagodniej [6, 7, 8]. Jednak czy jest to spowodowane przez większą ilość słońca w tym okresie? W rzeczywistości wpływ ma wiele czynników, np. wilgotność powietrza, która latem jest wyższa. Sprzyja to zwiększaniu zawartości wody w warstwie rogowej naskórka, czyli krótko mówiąc, nawilżeniu skóry, co w konsekwencji łagodzi objawy AZS. Ponadto latem nosimy luźniejszą odzież, a to ułatwia wentylację skóry.

Niemniej jednak samo słońce także może mieć pozytywny wpływ na skórę atopową. Oczywiście wszystko dzięki witaminie D. Naukowcy sprawdzili, czy suplementacja tej witaminy sprawdzi się jako terapia AZS. W jednym z badań zastosowano doustny suplement witaminy D w dawce 1600 IU podawany codziennie przez 60 dni, natomiast w innym podawano dawkę 4000 IU, również codziennie, ale przez okres 21 dni. W tej pierwszej sytuacji badacze stwierdzili „znaczącą poprawę w zakresie nasilenia atopowego zapalenia skóry w grupie leczonej witaminą D w porównaniu z grupą placebo”. Takiego efektu nie zaobserwowano w drugiej sytuacji [9].

Można więc wysnuć przypuszczenie, że w przypadku suplementacji witaminy D długość terapii ma większe znaczenie, niż wysokość dawki, choć aby potwierdzić podobną hipotezę, niezbędne jest przeprowadzenie dalszych badań. W końcu na wyniki mogą wpływać takie czynniki jak pory roku, szerokość geograficzna czy zanieczyszczenia powietrza. Mają one znaczenie dla ilości promieniowania słonecznego docierającego do ziemi, a co za tym idzie, wpływają na ilość witaminy D naturalnie syntezowanej w organizmie. Niemniej jednak aktualny stan wiedzy naukowej wskazuje, że witamina D rzeczywiście może pomagać w łagodzeniu objawów atopowego zapalenia skóry.

Warto wspomnieć o jeszcze jednym badaniu, w którym sprawdzano, jak krótkotrwała ekspozycja na słońce w okresie letnich wakacji wpływa na objawy skórne dorosłych pacjentów z AZS [10]. Wyniki są ciekawe, ponieważ u większości osób taka ekspozycja była korzystna: 33,3% zgłosiło poprawę, a 26,3% całkowite ustąpienie choroby w czasie wakacji. Jednak okazało się, że u części osób objawy się nie tylko nie poprawiły, ale nawet nasiliły! Pokazuje to indywidualny charakter choroby, o którym często możemy przeczytać (i sami wielokrotnie o nim pisaliśmy). Każda skóra jest inna i każda dermatoza jest inna. To, co u jednych jest wyzwalaczem nasilającym objawy, na kogoś innego może nie mieć żadnego wpływu. Dlatego każda forma terapii AZS powinna zawsze być prowadzona pod opieką lekarza. Dotyczy to także fototerapii.

Solarium a fototerapia. Czy sztuczne promieniowanie UV pomaga w AZS?

Osoby chcące skorzystać z korzystnych właściwości światła słonecznego mogą zwrócić się w kierunku sztucznego źródła promieniowania UV – solarium. Teoretycznie może wydawać się to dobrym rozwiązaniem, ale co na to praktyka? Z solarium jest wiele problemów. Długości fal promieniowania UVA i UVB w tych placówkach są zmienne, a dodatkowo panują w nich rozmaite warunki sanitarne. Ponadto dowiedziono, że ekspozycja na sztuczne światło UV zwiększa ryzyko zachorowania na raka skóry oraz czerniaka [2, 11].

Niemniej jednak, sztuczne promieniowanie UV rzeczywiście może pomóc w terapii schorzeń skóry takich jak:

• łuszczyca,
• AZS,
• egzema dłoni,
• niektórych przypadków świądu (np. świąd skóry w przewlekłej chorobie nerek).

Jednak samodzielne włączenie takiej formy terapii do leczenia to ZAWSZE zły pomysł. Fototerapię prowadzi się tylko pod ścisłym nadzorem lekarzy, w warunkach klinicznych, gdzie mamy kontrolę nad długością fal promieniowania i ściśle pilnujemy czasu naświetleń. Odpowiednio prowadzona fototerapia może zadziałać lepiej niż naturalne słońce, ponieważ daje większą kontrolę: można „odfiltrować” te pasma promieniowania, które powodują najwięcej szkód. Dlatego, jeśli jest prowadzona prawidłowo, może przynieść ulgę. Jest polecana głównie tym pacjentom, którym nie pomagają leki miejscowe [12].

Chociaż fototerapia jest powszechnie uważana za bezpieczną, to wciąż może wywołać skutki uboczne, m.in.:

• oparzenia słoneczne
• przedwczesne starzenie się skóry
• większe ryzyko raka skóry

Niepożądane działanie słońca na skórę

Nie tylko sztuczne promieniowanie UV może wywołać niepożądane efekty. To naturalne – słoneczne – również jest niebezpieczne, zwłaszcza gdy zażywamy „kąpieli słonecznych” w zbyt dużych ilościach.

Negatywny wpływ promieniowania słonecznego na skórę to m.in.:

• oparzenia
• zwiększenie ryzyko nowotworu
• przyspieszenie procesów starzenia się skóry

Kancerogenne działanie promieniowania ultrafioletowego jest znane od wielu lat. Na ten szkodliwy wpływ są najbardziej narażeni ludzie rasy białej kaukaskiej. Naukowcy zwracają uwagę na to, jak popularność opalania wśród ludzi tej rasy spowodowała wzrost zachorowań na raka skóry w ostatnim stuleciu [13].

Nowotwór skóry to potencjalnie najbardziej niebezpieczny efekt działania słońca na skórę, ale nie znaczy to, że pozostałe można zignorować. Innym efektem, który warto mieć na uwadze, jest tzw. fotostarzenie. Jest to proces starzenia się skóry wynikający z działania czynników zewnętrznych, a konkretnie promieniowania UV. Czy fotostarzenia należy się bać? Zdaniem naukowców jak najbardziej: obliczyli, że około 80% oznak starzenia się skóry jest spowodowane właśnie przez promieniowanie słoneczne [14].

W przypadku osób z AZS warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną sprawę. Słońce nagrzewa skórę, przez co się pocimy. A pot to jeden z wyzwalaczy choroby, który może podrażniać skórę czy nawet zaostrzać stany zapalne [15]. Osoby, które chciałaby sobie zafundować „naturalną fototerapię”, powinny mieć na to uwadze.

Słońce i AZS: korzystać czy nie?

Jaki obraz wyłania się z tych wszystkich badań? Warto wystawiać skórę atopową na słońce czy nie? Osoby szukające jednoznacznej porady mogą poczuć się rozczarowane, ale niestety jak to zwykle w przypadku AZS bywa, prawidłową odpowiedzią jest: „to zależy”.

Fakty są takie: w miesiącach letnich AZS zazwyczaj przebiega lżej. Niedobory witaminy D nasilają objawy dermatoz, a promieniowanie słoneczne bierze udział w syntezie witaminy D3. Fototerapia może być skuteczną formą terapii łuszczycy czy AZS, ale tylko wtedy, gdy jest stosowana świadomie, pod opieką lekarza, z uwzględnieniem indywidualnych cech pacjenta.

Zatem u niektórych osób słońce może rzeczywiście przynieść poprawę stanu skóry. Natomiast nie zmienia to faktu, że nadmierna ekspozycja na słońce jest niebezpieczna i działa kancerogennie. Dlatego niezbędna jest ochrona przeciw UV. Należy unikać słońca w godzinach najsilniejszego promieniowania, a przez cały rok (nie tylko w miesiącach letnich) stosować kremy ochronne. Oczywiście trzeba zwracać uwagę na ich skład.

Regeneracja skóry z Humitopic

Gdy wakacyjne słońce daje się za bardzo we znaki, warto zastosować kosmetyki Humitopic. Ich innowacyjny skład oparty jest o kwasy huminowe i fulwowe w unikatowej formule H4TOPIC-COMPLEX®. Ponadto zawierają składniki takie jak skwalan, masło shea czy oleje roślinne: konopny, marula, ryżowy i słonecznikowy. Dzięki temu wzmacniają naturalną barierę lipidową oraz poprawiają nawilżenie skóry. Są przeznaczone do pielęgnacji skóry atopowej, łuszczycowej, suchej i wrażliwej. Zapewniają kompleksową pielęgnację przez cały rok – również w okresie wzmożonej aktywności słońca. Więcej na ten temat dowiesz się z naszego artykułu: Pielęgnacja skóry po wakacyjnym słońcu.

Bibliografia:

[1] Britannica, T. Editors of Encyclopaedia (2024, April 19). sunlight. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/science/sunlight-solar-radiation dostęp 06.06.2024

[2] Ebisz, M., & Brokowska, M. (2015). Szkodliwe oddziaływanie promieniowania ultrafioletowego na skórę człowieka. Hygeia Public Health, 50(3), 467-473.

[3] Kozłowska, M. (2008). Witamina słońca. Prace Instytutu Elektrotechniki, (237), 217-232.

[4] Dittfeld, A., Gwizdek, K., Koszowska, A., & Fizia, K. (2014). Wielokierunkowe działanie witaminy D. In Annales Academiae Medicae Silesiensis (Vol. 68, No. 1, pp. 47-52). Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach.

[5] Bocheva, G., Slominski, R. M., & Slominski, A. T. (2021). The impact of vitamin D on skin aging. International Journal of Molecular Sciences, 22(16), 9097.

[6] Engebretsen, K. A., Johansen, J. D., Kezic, S., Linneberg, A., Thyssen, J. P. (2016). The effect of environmental humidity and temperature on skin barrier function and dermatitis. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 30(2), 223-249.

[7] Vocks, E., Busch, R., Fröhlich, C., Borelli, S., Mayer, H., & Ring, J. (2001). Influence of weather and climate on subjective symptom intensity in atopic eczema. International journal of biometeorology, 45(1), 27-33.

[8] Jenerowicz, D., Polańska, A. (2012). Czy dziecko z AZS powinno unikać słońca? https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/68156,czy-dziecko-z-azs-powinno-unikac-slonca dostęp: 06.06.2024

[9] Palmer, D. J. (2015). Vitamin D and the development of atopic eczema. Journal of clinical medicine, 4(5), 1036-1050.

[10] Napolitano, M., Monfrecola, G., Fabbrocini, G., Fattore, D., Patrí, A., & Patruno, C. (2020). Impact of sun exposure on adult patients affected by atopic dermatitis. Italian Journal of Dermatology and Venereology, 156(5), 558-561.

[11] Radack, K. P., Farhangian, M. E., Anderson, K. L., & Feldman, S. R. (2015). A review of the use of tanning beds as a dermatological treatment. Dermatology and Therapy, 5, 37-51.

[12] Patrizi, A., Raone, B., & Ravaioli, G. M. (2015). Management of atopic dermatitis: safety and efficacy of phototherapy. Clinical, cosmetic and investigational dermatology, 511-520.

[13] De Gruijl, F. R. (1999). Skin cancer and solar UV radiation. European journal of cancer, 35(14), 2003-2009.

[14] Łastowiecka-Moras, E., & Bugajska, J. (2011). Naturalne promieniowanie UV a przedwczesne starzenie się skóry człowieka. Bezpieczeństwo Pracy: nauka i praktyka, (6), 8-10.

[15] Takahagi, S., Tanaka, A., & Hide, M. (2018). Sweat allergy. Allergology International, 67(4), 435-441