Zmiany klimatyczne i AZS. Jak chronić skórę?

Pogoda, pory roku czy klimat mają wpływ na kondycję skóry. To ważne zwłaszcza dla osób borykających się z AZS, łuszczycą czy innymi dermatozami. Ich skóra jest bardziej podatna na czynniki zewnętrzne, w tym na warunki atmosferyczne. W tym kontekście warto pamiętać, że klimat będzie się ocieplał. Co to oznacza dla skóry? Jak ją chronić przed ociepleniem? Zmiany klimatyczne i AZS – wszystko, co musisz wiedzieć.

Wpływ pogody na objawy AZS

Skóra jest stale narażona na działanie czynników zewnętrznych takich jak zanieczyszczenia powietrza czy promieniowanie UV. Dlatego na jej kondycji odbija się otaczające nas środowisko (w tym pogoda). Na ogół uważa się, że dla skóry atopowej bardziej niebezpieczne są zimowe miesiące. Np. w jednym z badań naukowcy wykazali, że u pacjentów z AZS świąd jest najcięższy w grudniu, a najłagodniejszy w sierpniu [1]. Wpływ na ten stan rzeczy mają nie tylko mróz, ale także niska wilgotność, która powoduje wzrost przeznaskórkowej utraty wody TEWL (z ang. transepidermal water loss), a co za tym idzie spadek nawilżenia skóry [2].

Skoro najczęściej zimowa pogoda będzie trudniejsza dla skóry atopowej, to może ocieplający się klimat jej pomoże? Odpowiedź za chwilę, ale najpierw krótko opowiemy, o co właściwie chodzi ze zmianami klimatu?

Czym charakteryzują się zmiany klimatu?

Eksperci definiują zmiany klimatu jako „długotrwałe przekształcenia elementów klimatu, które potrafią utrzymywać się przez długi okres, mogący trwać lata, dekady lub nawet stulecia” [3]. Elementy klimatu, o których mowa, to m.in. temperatura, opady czy wiatr. Zmiany klimatu zachodzą zarówno wskutek naturalnych procesów przyrodniczych, jak i działalności człowieka.

Dwie główne zmiany klimatu, które obserwujemy na skalę globalną, to wzrost średnich temperatur (tzw. globalne ocieplenie) oraz zwiększona częstotliwość ekstremalnych zjawisk pogodowych [4]. Zmiany te mają szereg konsekwencji, np. częste i długie susze, postępujące pustynnienie, malejące zasoby wody pitnej, częste pożary czy topnienie pokrywy lodowej [5]. Co to wszystko oznacza dla skóry atopowej?

Zmiany klimatyczne i AZS

Choć wydaje się oczywistym, że zmiany klimatu wpływają na skórę, to jednak to działanie nie zostało jeszcze dobrze przebadane. Niemniej naukowcy zidentyfikowali 18 badań pokazujących, w jaki sposób zagrożenia klimatyczne zaostrzają objawy AZS [6]. Podzielili owe zagrożenia na 10 kategorii:

Ocieplenie
Fale gorąca
Pożary
Susze
Opady atmosferyczne
Burze
Powodzie
Wzrost poziomu morza
Oceaniczne zmiany klimatu
Zmiany pokrycia terenu

Głównym efektem zmian klimatu jest podwyższona średnia temperatura powietrza. Wyniki badań dotyczące tego, jak ocieplenie wpływa na AZS, są niejednoznaczne. Z jednej strony wielu naukowców wskazuje, że wyższa temperatura wiąże się z łagodzeniem objawów AZS. Jednak inne badania dają przeciwne wyniki: gdy jest gorąco, to objawy AZS się zaostrzają. Wysoka temperatura może wywoływać stany zapalne oraz świąd. Ponadto trzeba pamiętać, że im jest cieplej, tym bardziej się pocimy. A pot podrażnia skórę, tym bardziej, jeśli ma ona osłabioną barierę wskutek chorowania na atopowe zapalenie skóry. Można także mieć nadwrażliwość na pot, która często występuje u osób z AZS. W takim wypadku pocenie nie tylko podrażnia skórę, ale także zaostrza stany zapalne [7].

Pożary i zanieczyszczenia powietrza

Ocieplenie klimatu zwiększa ryzyko pożarów. Ich zwiększoną częstotliwość i dotkliwość obserwujemy już od kilku lat [8]. Dym z pożarów wywołuje stres oksydacyjny, czyli stan, w którym równowaga między przeciwutleniaczami (antyoksydantami) a reaktywnymi formami tlenu jest zaburzona. Prowadzi to do przyspieszenia starzenia się skóry, a także uszkodzenia bariery naskórkowej [9].

Ponadto pożary zwiększają ilość zanieczyszczeń powietrza, w tym PM_2,5,czyli pyłu zawieszonego o średnicy 2,5 μm lub mniejszej. PM_2,5to jedno z najbardziej niebezpiecznych zanieczyszczeń dla człowieka, a ten powstający podczas pożarów jest nawet bardziej niebezpieczny niż pochodzący ze źródeł miejskich [6]. Zanieczyszczenia powietrza mają ogromny wpływ na skórę. Powodują m.in. degradację kolagenu oraz niszczą ochronną barierę hydrolipidową. Pisaliśmy o tym więcej w artykule: Zanieczyszczenia powietrza. Jak wpływają na skórę?

Skoro cząsteczki zanieczyszczeń osłabiają nawet zdrową skórę, to można się spodziewać, że u pacjentów z AZS efekt ten będzie nawet silniejszy. Ich bariera skórna jest bowiem osłabiona, a to oznacza, że zanieczyszczenia mogą ją łatwiej penetrować. Potwierdzają to badania, np. te dotyczące Camp Fire – pożaru w Kalifornii w 2018 roku, który był najbardziej niszczycielskim w historii tego stanu [10]. Podczas Camp Fire w mieście oddalonym o 280 kilometrów od źródła pożaru częstotliwość wizyt w klinikach związanych z AZS była większa u dzieci i pacjentów powyżej 65 roku życia niż w przypadku tygodni bez pożaru [6]. Podobne wyniki były w przypadku wizyt z powodu świądu. Z kolei w trakcie innego pożaru naukowcy zauważyli, że rośnie liczba wyszukiwań w Google haseł takich jak „swędzenie”, „egzema” i „czerwona skóra”.

Wszystko to pokazuje, że pożary – a konkretnie związane z nimi dym i zanieczyszczenia powietrza – powodują zaostrzenie objawów AZS. A że z powodu globalnego ocieplenia pożary będą prawdopodobnie zdarzały się częściej, jest to kolejny obszar, w którym zmiany klimatu odbiją się na stanie skóry atopików.

Zmiany klimatyczne i AZS: pośredni wpływ ocieplenia na skórę

Zmiany klimatu wpływają na rozmaite sfery życia, przez co mają też pośredni wpływ na skórę. Jednym z takich obszarów jest zdrowie psychiczne. Naukowcy wykazali, że wysokie temperatury i fale upałów mogą zaostrzać objawy stresu, a także pogarszać problemy ze zdrowiem psychicznym u osób ze zdiagnozowanymi zaburzeniami nastroju i lękowymi. Podobnie w przypadku ekstremalnych zjawisk pogodowych czy katastrof takich jak huragany, pożary i susze. Tego typu zdarzenia zaostrzają objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD), depresji czy lęku, a także mogą zwiększać skłonności do uzależnień [11].

Dlaczego to takie ważne dla pacjentów z AZS? Ponieważ stan psychiczny ma wpływ na kondycję skóry. Stres osłabia funkcjonowanie bariery skórnej oraz zaostrza objawy AZS [12] (więcej w naszym artykule: jak stres wpływa na egzemę?). Ponadto AZS to choroba niezwykle uciążliwa, rzutująca na jakość życia pacjentów. Często powoduje problemy ze snem i koncentracją, zaniżoną samoocenę czy problemy w życiu prywatnym i zawodowym. Dlatego pacjenci z AZS mają zwiększone ryzyko zachorowania na depresję [13]. A skoro zmiany klimatu także mogą wywoływać depresję (mówi się nawet o tzw. depresji klimatycznej [14]), to można wysnuć przypuszczenia, że dla atopików życie w czasach globalnego ocieplenia będzie wyjątkowo uciążliwe emocjonalnie.

Jak chronić skórę w czasach zmian klimatu?

Wnioski są następujące: choć badań sprawdzających stricte wpływ zmian klimatu na skórę atopową jest stosunkowo niewiele, to można przypuszczać, że globalne ocieplenie odbije się negatywnie na kondycji skóry. Zatem: jak ją chronić? Niestety nic specjalnego zrobić się nie da. Ocieplający się klimat spotęguje po prostu te niebezpieczeństwa, z którymi osoby z AZS zmagają się już teraz, np. zwielokrotni zanieczyszczenia powietrza czy też wpływ promieniowania UV. Zatem trzeba po prostu pamiętać o dobrych zasadach ochrony skóry, o których pisaliśmy już parę razy na naszym blogu.

Najważniejsze zasady ochrony skóry to:

Stosuj kremy przeciwsłoneczne (także zimą).
Sprawdzaj jakość powietrza przed wyjściem na zewnątrz. W miarę możliwości staraj się unikać ruchliwych części miasta, zwłaszcza w godzinach szczytu, a także dymu tytoniowego.
Po każdym wyjściu na zewnątrz oczyszczaj delikatnie (ale dokładnie) skórę. Dzięki temu cząsteczki zanieczyszczeń będą na niej krócej.
Stosuj kosmetyki z antyoksydantami. Zanieczyszczenia powietrza wywołują stres oksydacyjny. Antyoksydanty przeciwdziałają temu zjawisku. Substancją o doskonałych właściwościach przeciwutleniających jest kwas fulwowy.
Pamiętaj o higienie psychicznej. Emocje mają ogromny wpływ na kondycję skóry. Staraj się redukować stres, np. poprzez medytację. Więcej dowiesz się z naszego artykułu: Jak stres wpływa na egzemę?
Używaj kosmetyków ze składnikami wzmacniającymi barierę hydrolipidową. Płaszcz hydrolipidowy chroni skórę przed czynnikami zewnętrznymi, takimi jak zanieczyszczenia powietrza czy promieniowanie UV. Aby go wzmocnić, warto stosować kosmetyki ze składnikami takimi jak olej słonecznikowy czy skwalan. Więcej informacji znajdziesz w artykule: Czym jest bariera hydrolipidowa? W jaki sposób o nią dbać?

Bibliografia:

[1] Vocks, E., Busch, R., Fröhlich, C., Borelli, S., Mayer, H., & Ring, J. (2001). Influence of weather and climate on subjective symptom intensity in atopic eczema. International journal of biometeorology, 45(1), 27-33.

[2] Engebretsen, K. A., Johansen, J. D., Kezic, S., Linneberg, A., Thyssen, J. P. (2016). The effect of environmental humidity and temperature on skin barrier function and dermatitis. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 30(2), 223-249.

[3] Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Press kit kampanii Nasz Klimat, https://www.gov.pl/attachment/9a63db67-a872-4391-911c-e9bafe42cbe5 dostęp: 07.05.2024

[4] Malucha, M. (2010). Przyczyny zmian klimatu. Próba eksplikacji głównych problemów. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Ekonomia, 11(140 Gospodarka a środowisko), 53-67.

[5] Zintegrowana Platforma Edukacyjna, Globalne ocieplenie klimatu, https://zpe.gov.pl/a/globalne-ocieplenie-klimatu/D1A7QkErs dostęp: 07.05.2024

[6] Wang, S. P., Stefanovic, N., Orfali, R. L., Aoki, V., Brown, S. J., Dhar, S., … & Abuabara, K. (2024). Impact of climate change on atopic dermatitis: A review by the International Eczema Council. Allergy.

[7] Takahagi, S., Tanaka, A., & Hide, M. (2018). Sweat allergy. Allergology International, 67(4), 435-441

[8] Jones, M. W., Smith, A. J., Betts, R., Canadell, J. G., Prentice, I. C., & Le Quéré, C. (2020). Climate Change Increases the Risk of Wildfires: January 2020. ScienceBrief.

[9] You, S. H., Yoon, M. Y., Moon, J. S. (2021). Antioxidant and anti-inflammatory activity study of fulvic acid. Journal of Natural Science, Biology and Medicine, 12(3), 285-289.

[10] Radlak, A. JAK SPŁONĄŁ RAJ. Przegląd Pożarniczy. https://www.ppoz.pl/czytelnia/swiat-katastrof/Jak-splonal-raj-/idn:2562 dostęp: 07.05.2024

[11] Gawrych, M. (2021). Zmiany klimatu a zdrowie psychiczne. Przegląd aktualnej literatury. Psychiatria Polska, 223, 1-13.

[12] Arndt, J., Smith, N., Tausk, F. (2008). Stress and atopic dermatitis. Current allergy and asthma reports, 8(4), 312-317.

[13] Bao, Q., Chen, L., Lu, Z., Ma, Y., Guo, L., Zhang, S., Ruan, L. (2018). Association between eczema and risk of depression: a systematic review and meta-analysis of 188,495 participants. Journal of Affective Disorders, 238, 458-464

[14] Budziszewska, M., & Kałwak, W. (2022). Depresja klimatyczna: krytyczna analiza pojęcia. Psychiatria Polska, 56(1).