Atopowe zapalenie skóry to choroba objawiająca się m.in. suchą i zaczerwienioną skórą oraz intensywnym świądem. To poważny problem, który powoduje znaczne pogorszenie jakości życia pacjentów. Odbija się na samopoczuciu samych chorych, jak i ich rodzin. Dodatkowym ciężarem jest życie ze świadomością, że egzema atopowa jest nieuleczalna. Odpowiednia terapia pozwala jednak kontrolować chorobę i znacznie wydłużyć czas pomiędzy zaostrzeniami objawów. Oto co rodzice dzieci z AZS powinni wiedzieć o chorobie i pielęgnacji skóry atopowej, aby zmniejszyć cierpienie swoich pociech.

Atopowe Zapalenie Skóry: objawy

Atopowe zapalenie skóry (AZS), zwane również egzemą atopową lub wypryskiem atopowym, to zapalna choroba skóry. Charakteryzuje się ona przede wszystkim suchą, swędzącą skórą, która może także łuszczyć się, pękać i krwawić. AZS ma charakter przewlekły i nawrotowy, co oznacza, że przebiega z okresami remisji (gdy objawy nie występują) oraz zaostrzeń (Nowicki i in., 2019). Chociaż AZS dotyka skórę, to w rzeczywistości rzutuje na całe życie pacjentów. Często prowadzi do problemów z koncentracją, stresu, zaburzonej samooceny, obniżonego samopoczucia czy nawet depresji (Schonmann i in. 2020).

Diagnostyka w chorobach skóry jest trudna, ponieważ wiele różnych schorzeń ma podobne objawy, a nie każda wysypka to od razu AZS. Jednak rady, które znajdziesz w tym artykule, można zastosować przy wielu stanach zapalnych skóry, a więc różnych rodzajach egzemy.

Jakie są przyczyny AZS?

Przyczyny AZS nie są do końca poznane, ale wiadomo, że choroba ta często jest dziedziczona genetycznie. Odpowiada za nią m.in. mutacja genu filagryny (FLG), czyli białka uczestniczącego w formowaniu się bariery skórnej (Palmer i in., 2006). Szanse na odziedziczenie egzemy atopowej to ok. 80%, gdy choruje oboje rodziców oraz 56%, gdy choruje tylko jedno z nich. To jednak nie wyczerpuje tematu. AZS może bowiem wystąpić nawet u osób, u których mutacja genu nie występuje. To dlatego, że za chorobę odpowiadają również czynniki autoimmunologiczne i środowiskowe. Znaczenie może mieć nawet pora roku urodzenia dziecka! Więcej o tym, co decyduje o zachorowaniu na atopowe zapalenie skóry, przeczytasz w naszym artykule: czynniki ryzyka AZS.

Jak rozpoznać, że Twoje dziecko ma AZS?

Wyprysk atopowy może wyglądać nieco inaczej u różnych dzieci. Główne objawy to sucha, zaczerwieniona i łuszcząca się skóra oraz silny i uporczywy świąd. Oprócz tego występują zmiany skórne, takie jak grudki i pęcherzyki.

Charakterystyczne zmiany mogą występować na całym ciele lub jego fragmentach. U niemowląt obszary, których dotyczą objawy, to najczęściej twarz, skóra głowy, łokcie oraz kolana. Z kolei u dzieci stany zapalne występują głównie po wewnętrznej stronie łokcia, z tyłu kolan, po bokach szyi oraz na nadgarstkach, kostkach i dłoniach. Kolor wysypki może się różnić: od jaśniejszego, różowego, po ciemniejszy, czerwony (Wheeler i in., 2022).

Czy z AZS się wyrasta?

Niestety z egzemy się nie wyrasta – choroba jest nieuleczalna. Często zdarza się jednak, że z wiekiem objawy stają się słabsze. U niektórych dzieci objawy ustępują, gdy osiągną wiek 4 lat. Inne nadal borykają się z suchą i wrażliwą skórą w okresie dorastania. Także dorośli mogą cierpieć na AZS, a przewidzenie, u kogo objawy z wiekiem zmaleją, a u kogo pozostaną w pełnej sile, jest niemożliwe (Stein, 2021). Nawet pacjenci, którzy pozornie „wyrosną” z egzemy, wciąż mogą borykać się z nawrotami ostrych stanów zapalnych. Dlatego cały czas trzeba pamiętać o odpowiedniej pielęgnacji skóry.

Czy AZS da się wyleczyć?

Obecnie nie istnieje lekarstwo pozwalające wyleczyć atopowe zapalenie skóry i nie wiadomo, czy taki lek kiedykolwiek powstanie. Niemniej jednak istnieją leki pozwalające zmniejszyć objawy oraz związane z nimi niedogodności, takie jak świąd. Podstawą terapii jest stosowanie emolientów – także w okresie remisji (Ng i in., 2015). Gdy zaostrzają się stany zapalne, niezbędne może okazać się użycie leków przeciwzapalnych działających miejscowo, np. kortykosteroidów lub inhibitorów kalcyneuryny. Naukowcy wciąż poszukują nowych form leczenia egzemy. Więcej o aktualnych trendach w terapii AZS przeczytasz w naszym artykule.

Życie z egzemą w szkole

Atopowe zapalenie skóry jest istnym utrapieniem dla dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Problemy ze snem powodowane przez uporczywy świąd przekładają się na deficyty uwagi i zaburzenia koncentracji, co utrudnia naukę. Okresy zaostrzeń objawów mogą wymagać pozostania w domu (czy nawet hospitalizacji), przez co dziecko będzie miało zaległości. Same lekcje mogą być problematyczne, np. siedzenie obok grzejnika czasami zaostrza objawy podobnie jak pocenie się na zajęciach wychowania fizycznego. Nie wspominając o tym, że dzieci bywają szczere i bezlitosne, mogą więc w przykry sposób komentować zmiany na skórze atopika. A jeśli rówieśnicy nie wiedzą, że egzema nie jest zaraźliwa, to może skończyć się nawet na wykluczeniu ze wspólnych zabaw czy innych aktywności.

Jak więc pomóc dziecku zmagającemu się z egzemą w szkole? Przede wszystkim poinformuj nauczycieli o kondycji dziecka. Nauczyciele niekoniecznie muszą znać chorobę i wiedzieć, z czym się ona wiąże, tym bardziej że egzema egzemie nierówna. Objawy bywają różne, dlatego, nawet jeśli nauczyciel miał wcześniej styczność z uczniem cierpiącym na AZS, to nie znaczy, że będzie wiedział, z jakimi problemami boryka się konkretnie Twoje dziecko.

Jeśli zauważysz u dziecka jakiekolwiek sygnały psychicznego niepokoju, to nie zwlekaj z zapewnieniem mu profesjonalnej opieki psychologicznej. Najlepiej jest, gdy uczeń ma możliwość odwiedzania psychologa w szkole, ale niestety w polskich placówkach nie zawsze jest to standardem. Dlatego konieczne może okazać się poszukanie specjalisty poza szkołą.

Więcej o tym, jak pomóc dziecku z AZS bezpiecznie przejść przez okres szkolny, znajdziesz tu.

Fakty o AZS. Co każdy rodzic dziecka z egzemą powinien wiedzieć?

AZS to trudna choroba, która rzuca cień na całe życie pacjentów oraz ich rodzin. Jednak da się z nią funkcjonować, a odpowiednia pielęgnacja skóry pozwala zmniejszyć objawy i poprawić komfort życia. Dlatego na koniec zebraliśmy najważniejsze informacje o atopowym zapaleniu skóry, które pomogą Ci i Twojemu dziecku poradzić sobie z tą chorobą:

• AZS jest przewlekłą, nawrotową, zapalną chorobą skóry.
• Bariera skórna pacjentów z egzemą jest osłabiona, dlatego są oni bardziej podatni na czynniki zewnętrzne.
• AZS nie jest zaraźliwe.
• Egzema jest nieuleczalna, ale odpowiednia terapia pozwala ją kontrolować i ograniczać objawy.
• Z AZS się nie wyrasta.
• Podstawą skutecznej terapii jest edukacja, prewencja i emolienty, czyli dermokosmetyki nawilżające i regenerujące skórę.
• AZS może (choć nie musi) współwystępować z alergią pokarmową. W takim wypadku alergeny mogą zaostrzać stany zapalne skóry i należy się ich wystrzegać.
• Osoby cierpiące na egzemę częściej chorują na depresję czy doświadczają przewlekłego stresu. W przypadku problemów na tle psychicznym nie zwlekaj z wizytą u specjalisty.
• Rozmaite czynniki, takie jak zanieczyszczenia powietrza, detergenty czy stres mogą powodować zaostrzenie stanów zapalnych skóry. Są to tzw. wyzwalacze. Zidentyfikuj je i staraj się ich unikać.
• Słuchaj swojego dziecka – jeśli np. narzeka na jakieś ubranie, to możliwe, że przeszkadza mu metka lub tkanina.
• Stosuj się do zaleceń lekarzy.

Bibliografia:

Ng, J. P. X., Liew, H. M., Ang, S. B. (2015). Use of emollients in atopic dermatitis. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 29(5), 854-857.

Nowicki, R. J., Trzeciak, M., Kaczmarski, M., Wilkowska, A., Czarnecka-Operacz, M., Kowalewski, C., Szepietowski, J. (2019). Atopowe zapalenie skóry. Interdyscyplinarne rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej. Część I. Profilaktyka, leczenie miejscowe i fototerapia, 69-80.

Palmer, C. N., Irvine, A. D., Terron-Kwiatkowski, A., Zhao, Y., Liao, H., Lee, S. P., McLean, W. I. (2006). Common loss-of-function variants of the epidermal barrier protein filaggrin are a major predisposing factor for atopic dermatitis. Nature genetics, 38(4), 441-446.

Schonmann, Y., Mansfield, K. E., Hayes, J. F., Abuabara, K., Roberts, A., Smeeth, L., Langan, S. M. (2020). Atopic eczema in adulthood and risk of depression and anxiety: a population-based cohort study. The Journal of Allergy and Clinical Immunology: In Practice, 8(1), 248-257.

Stein, S., (2021) Eczema in Babies and Children healthychildren.org https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/skin/Pages/Eczema.aspx

Wheeler, K. E., Chu, D. K., & Schneider, L. (2022). What Parents Should Know About Atopic Dermatitis. JAMA pediatrics. https://jamanetwork.com/journals/jamapediatrics/fullarticle/2796429