Z egzemą zmaga się coraz więcej osób. Uważa się, że jest to spowodowane czynnikami cywilizacyjnymi, np. rosnącymi zanieczyszczeniami powietrza. Na podstawie raportu Globalnego Obciążenia Chorobami (GBD) z 2017 roku dotyczącego 195 krajów szacuje się, że atopowe zapalenie skóry dotyka 2,4% populacji na świecie, a w niektórych regionach odsetek ten sięga nawet 20% (Urban i in. 2021). W obliczu tych danych tym bardziej martwi, że terapia AZS jest trudna (m.in. z powodu przewlekłego i nawrotowego charakteru egzemy). Dlatego lekarze i naukowcy z determinacją poszukują nowych sposobów leczenia atopii. Czytaj dalej i dowiedz się, co to za możliwości.

Terapia AZS: nowe metody

Nad atopową egzemą wciąż prowadzone są badania dotyczące zarówno jej patogenezy, jak i możliwościami leczenia. Oto kilka z

• Przeciwciała monoklonalne – to przypominające literę „Y” białkowe cząsteczki, które powstają z jednego klonu limfocytów B (Zieliński, Płucienniczak 2009). Stosuje się je głównie w terapii nowotworów, transplantologii i chorobach układu krążeniaa. Są także pomocne w leczeniu egzemy, ponieważ blokują substancje chemiczne wywołujące stan zapalny u osób z atopią (Watson 2021).
• Inhibitory kinazy janusowej (JAK) – kinazy janusowe to rodzina enzymów składająca się z czterech kinaz: JAK1, JAK2, JAK3 oraz Tyk2. Inhibitory JAK mają szerokie spektrum działania, wśród którego znajduje się leczenie chorób skóry, takich jak łuszczyca i atopowe zapalenie skóry. Dotychczas przeprowadzone badania wykazały, że przewlekły świąd towarzyszący AZS „jest zależny od sygnalizacji neuronalnej JAK1 i można go zahamować, stosując inhibitory JAK” (Kukowa i in. 2021). Inhibiotry JAK występują w formie zarówno tabletek, jak i kremów, które skutecznie oczyszczają skórę i łagodzą swędzenie.
• Probiotyki – tzw. dobre bakterie, czyli drobnoustroje wywołujące pozytywny efekt zdrowotny. Wykorzystuje się je w schorzeniach układu pokarmowego oraz chorobach o podłożu alergicznym. Probiotyki zwiększają odporność organizmu i są skuteczne w terapii AZS, zwłaszcza jeżeli atopia współwystępuje z alergią pokarmową (Nowak i in. 2010). Probiotyki potencjalnie zmniejszają zapotrzebowanie na leki steroidowe, które są inwazyjne i mogą wywoływać niepożądane efekty. Naukowcy są jednak zgodni co do tego, że aby skutecznie wykorzystywać pożyteczne bakterie w terapii AZS, potrzebne są dalsze badania.
• Emolienty plus – emolienty, czyli dermokosmetyki uelastyczniające i nawilżające skórę, są podstawą terapii AZS niezależnie od stopnia nasilenia objawów. Nawet najpotężniejsze leczenie farmakologiczne nie obejdzie się bez wsparcia preparatów nawilżających. Najpopularniejsze emolienty to m.in. oleje roślinne, masło shea i skwalan. Chociaż samo wykorzystanie substancji nawilżających w terapii AZS trudno uznać za nowość, to jednak wciąż odkrywane są nowe emolienty (lub też właściwości emoliencyjne substancji znanych od dawna). Takim stosunkowo nowym składnikiem aktywnym w emolientach jest np. kwas fulwowy, który ma właściwości antyoksydacyjne i potwierdzony naukowo potencjał we wspomaganiu terapii AZS (Gandy i in. 2011).

Przyszłość badań genetycznych w terapii AZS

Jednym z problemów w terapii atopii jest jej złożona patogeneza. Chociaż wiemy o niej coraz więcej, to wciąż jest nie do końca poznana. Uważa się, że za rozwój egzemy odpowiadają czynniki środowiskowe, immunologiczne i genetyczne. Szansa na odziedziczenie AZS wynosi około 75% (Elmose, C., Thomsen 2015). Dlatego badania genetyczne są ważne i mogą pomóc nie tylko dowiedzieć się więcej o samej egzemie, ale również opracować nowe metody leczenia, a w przyszłości być może również test, który pozwoli przewidzieć potencjalną chorobę. Jak do tej pory naukowcy zidentyfikowali 119 genów powiązanych z egzemą i łuszczycą, z których na szczególną uwagę zasługują trzy: FLG, CARD11 oraz KIF3A. Ten pierwszy „pomaga utrzymać nawilżenie skóry i zapobiega przedostawaniu się alergenów, bakterii i innych szkodliwych substancji” (Watson 2021). Z kolei gen CARD11 odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie limfocytów (a więc jest ważny dla systemu odpornościowego). Mutacje w tych genach zwiększają ryzyko zachorowania na egzemę.

Co to oznacza? Istnieje szansa, że w przyszłości będziemy w stanie odpowiednio wcześnie wykrywać potencjał zachorowania na egzemę, a być może również i jej zapobiegać.

Czy możliwe jest zapobieganie atopii?

Ponieważ coraz więcej wiemy o patogenezie atopii, to atrakcyjna staje się możliwość zapobiegania rozwojowi egzemy. W tym celu badano skuteczność emolientów podawanych dzieciom, ale niestety wyniki badań są niejednoznaczne. Zdaniem naukowców sprzeczne dane mogą być spowodowane formułą stosowanej maści: emolienty bazujące na ceramidach zmniejszają przeznaskórkową utratę wody (tym samym wspomagają nawilżenie skóry), podczas gdy maści na bazie oleju arachidowego powodują ułatwiają wystąpienie alergii (Hülpüsch i in. 2021).

W ewentualnym zapobieganiu atopii ważna jest także dieta. Jak pokazały badania, szczególnie korzystne jest spożywanie żywności bogatej w bakterie probiotyczne, które mogą potencjalnie hamować rozwój egzemy.

Jedno jest pewne: badania nad atopowym zapaleniem skóry oraz nowymi możliwościami leczenia trwają. Warto więc trzymać rękę na pulsie.

Bibliografia:

Elmose, C., Thomsen, S. F. (2015). Twin studies of atopic dermatitis: interpretations and applications in the filaggrin era. Journal of allergy, 2015.

Gandy, J. J., Snyman, J. R., Van Rensburg, C. E. (2011). Randomized, parallel-group, double-blind, controlled study to evaluate the efficacy and safety of carbohydrate-derived fulvic acid in topical treatment of eczema. Clinical, Cosmetic and Investigational Dermatology, 4, 145.

Hülpüsch, C., Weins, A. B., Traidl‐Hoffmann, C., Reiger, M. (2021). A new era of atopic eczema research: Advances and highlights. Allergy, 76(11), 3408-3421.

Kukowka, A., Salmanowicz, M., Mądra, M., Banach, B. (2021). Rola kinaz janusowych w leczeniu autoimmunologicznych chorób skóry. Farm Pol, 77(1), 17-24.

Nowak, A., Slizewska, K., Libudzisz, Z., Socha, J. (2010). Probiotyki-efekty zdrowotne. Żywność Nauka Technologia Jakość, 17(4), 20-36.

Urban, K., Chu, S., Giesey, R. L., Mehrmal, S., Uppal, P., Nedley, N., Delost, G. R. (2021). The global, regional, and national burden of atopic dermatitis in 195 countries and territories: an ecological study from the Global Burden of Disease Study 2017. JAAD international, 2, 12-18.

Watson, S. (2021) Eczema: Latest Research, https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/eczema/eczema-latest-research dostęp: 29.08.2022

Woldan-Tambor, A., Zawilska, J. B. (2009). Atopowe zapalenie skóry (AZS)–problem XXI wieku. Farm Pol, 65(11), 804-811.

Zieliński, M., & Płucienniczak, A. (2009). Przeciwciała monoklonalne–zastosowanie w medycynie. Biotechnologia, 2(85), 113-122.