Niedawno pisaliśmy o probiotykach. Jako składnik żywności czy suplementów diety są one stosunkowo znane. Jednak w kosmetykach coraz częściej znajduje się nie probiotyki, a postbiotyki. Innymi spotykanymi terminami są prebiotyki i synbiotyki. Łatwo się w tym wszystkim pogubić, dlatego spieszymy z wyjaśnieniami. Dlaczego w kosmetykach prym wiodą postbiotyki?

Probiotyki na ratunek mikrobiomu

Skóra człowieka (tak, jak i cały organizm) jest zamieszkiwana przez mikroorganizmy. Jest ich tak dużo, że szacuje się, ich masa wynosi 2 kilogramy [1]. Te żywe organizmy nazywa się mikrobiotą, a zbiór genów reprezentowanych przez mikroorganizmy to mikrobiom. W popularnej literaturze terminy te bywają używane zamiennie, choć nie jest to poprawne.

Mikrobiom ma ogromny wpływ na kondycję skóry. Na szczęście można nim „manipulować”, czyli kolonizować skórę pożytecznymi mikroorganizmami – czyli probiotykami. Probiotyki to tzw. dobre bakterie, czyli drobnoustroje mające korzystny wpływ na zdrowie człowieka [2]. Bakterie probiotyczne często są składnikiem żywności lub suplementów diety. Probiotyki mają rozmaity pozytywny wpływ na zdrowie, jednak trzeba pamiętać, że różne szczepy bakterii mają odmienne funkcje. Np. te, które wspomagają procesy trawienne, niekoniecznie pomogą w obniżeniu zawartości złych frakcji cholesterolu we krwi – i na odwrót.

Więcej o probiotykach możesz przeczytać w naszym poprzednim artykule: czy probiotyki w kosmetykach są pożądane? W tym skupimy się na postbiotykach, ponieważ to właśnie one są coraz częściej składnikiem nowoczesnych kosmetyków.

Czym są postbiotyki?

Ci, którzy trzymają rękę na pulsie zdrowotnych tematów, zapewne spotkali się z terminem prebiotyków. Są to składniki żywności pobudzające aktywność bakterii [1]. Składnikiem produktów żywnościowych bywają też symbiotyki, czyli połączenie prebiotyków i probiotyków. A gdzie w tym wszystkim postbiotyki?

Tu zaczynają się schody. To dlatego, że jest to stosunkowo nowy termin, który ma wiele definicji. Według jednej z nich postbiotyk to „dowolny czynnik, który wynika z aktywności metabolicznej probiotyku lub dowolnej uwolnionej cząsteczki zdolnej do przekazania gospodarzowi korzystnych efektów w sposób bezpośredni lub pośredni” [3]. Z kolei inna mówi, że postbiotyki to „związki wytwarzane przez mikroorganizmy, uwalniane ze składników żywności lub składników drobnoustrojów, w tym nieżywotnych komórek, które podawane w odpowiednich ilościach promują zdrowie i dobre samopoczucie gospodarza” [4]. Definicji jest dużo i jak dotąd nie ma naukowego konsensusu co do tego, którą przyjąć. Elementem każdej definicji są pozytywne korzyści wywoływane przez posbiotyki. Sprawę z pre-, pro- i postbiotykami można uprościć tak:

• Prebiotyki – warunki wstępne potrzebne do działania probiotyków.
• Probiotyki – żywe kultury bakterii o pozytywnym oddziaływaniu na organizm ludzki.
• Postbiotyki – wynik działania probiotyków o korzystnym wpływie na zdrowie gospodarza.

Rodzaje postbiotyków

Problemy definicyjne nie są tak istotne, ponieważ termin „postbiotyki” w gruncie rzeczy powstał po to, aby odróżnić żywe komórki bakterii (probiotyki) od produktu bioaktywnego wynikającego z działania mikroorganizmów. Postbiotyki nie są więc żywymi organizmami. Zamiast tego zawierają martwe mikroorganizmy i ich metabolity. Ponieważ bakterie probiotyczne wytwarzają dużo rozmaitych substancji bioaktywnych, to łatwo się domyślić, że istnieją różne rodzaje postbiotyków. Można je klasyfikować ze względu na skład chemiczny. Są to m.in.:

• enzymy
• witaminy
• białka
• lipidy
• kwasy organiczne

Postbiotyki różnią się też pod względem tego, jak powstają. Np.:

• Bezkomórkowe supernatanty powstają w wyniku inkubacji hodowli bakterii i drożdży.
• Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA) otrzymuje się w procesie fermentacji węglowodanów przez bakterie w przewodzie pokarmowym.
• Egzopolisacharydy (EPS) są syntetyzowane lub wydzielane przez mikroorganizmy podczas ich wzrostu.
• Lizaty bakteryjne powstają w wyniku chemicznej lub mechanicznej degradacji bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych [5].

To dość dużo chemicznej wiedzy. Nie chodzi jednak o to, aby zapamiętać te wszystkie typy. Prezentujemy je, żeby zobrazować, jak bogatą grupą są postbiotyki. Podobnie jak różne szczepy probiotyków mają odmienne działanie, tak i rodzaj postbiotyku wpływa na funkcje, jakie pełni.

Właściwości postbiotyków

Mechanizmy leżące u podstaw pozytywnego wpływu na zdrowie posbiotyków nie zostały jeszcze w pełni wyjaśnione. Badania wciąż trwają, jednak już udowodniono, że postbiotyki mają szereg korzyści dla zdrowia. Efekt ich działania jest podobny do probiotyków. Właściwości postbiotyków to m.in.:

• działają antybakteryjnie i przeciwzapalnie
• zmniejszają nadciśnienie
• przeciwdziałają otyłości
• wzmacniają odporność organizmu
• wykazują działanie przeciwnowotworowe
• pomagają w przypadku nietolerancji glutenu

Kosmetyki z postbiotykami

Powyższe właściwości postbiotyków bardziej mówią o ich ogólnym wpływie na zdrowie. A co konkretnie mają do zaoferowania skórze? W tej sferze ich działanie jest podobne do probiotyków. Mają właściwości antyoksydacyjne, czyli opóźniają procesy starzenia skóry. Wzmacniają odporność na chorobotwórcze patogeny i czynniki zewnętrzne, takie jak alergeny. Działają także przeciwzapalnie, dzięki czemu znajdują zastosowanie w terapii skóry z dermatozami, np. AZS lub łuszczycą [6]. Ponadto wspomagają zachowanie równowagi mikrobiomu skóry, a co za tym idzie utrzymanie prawidłowego pH.

Nasuwa się jednak pytanie: skoro działanie probiotyków i postiobtyków są tak do siebie podobne, to które z nich wybrać? Czy jest jakaś różnica?

Dlaczego warto wybierać kosmetyki z postbiotykami?

Podstawowa różnica między pro- a postbiotykami jest taka, że te pierwsze to żywe kultury bakterii. Natomiast w postbiotykach żywych bakterii nie ma, co daje im znaczną przewagę w stosowaniu. Mają określony skład chemiczny, dzięki czemu można z łatwością ustalić ich bezpieczną dawkę. Nie występuje tu ryzyko, że mikrobiota skóry się rozreguluje. Ponadto postbiotyki mają dłuższy okres trwałości, są niepatogenne i nietoksyczne [4].

Krótko mówiąc, postbiotyki są bezpieczniejsze niż żywe szczepy bakterii. Z tego względu szczególnie warto szukać ich w kosmetykach do skóry problematycznej: atopowej, łuszczycowej czy suchej. Taka skóra jest bardziej wrażliwa i podatna na czynniki zewnętrzne. Dlatego kosmetyki do jej pielęgnacji muszą być szczególnie delikatne, a jednocześnie skuteczne. Dodatek postbiotyków do receptury zapewni skórze właściwą i bezpieczną pielęgnację.

Bibliografia:

[1] Kulbaka K., (2021). Probiotyki, Prebiotyki, Synbiotyki, Postbiotyki. Trendy w suplementacji i kosmetologii, Aptekarz Polski, 179, 18-24.

[2] Hill, C., Guarner, F., Reid, G., Gibson, G. R., Merenstein, D. J., Pot, B., Sanders, M. E. (2014). Expert consensus document: The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nature reviews Gastroenterology & hepatology.

[3] Malashree, L., Vishwanath A., Shivalkar Yadav K., Prabha R. (2019). “Postbiotics” – One Step Ahead of Probiotics. International Journal of Current Microbiology and Applied Sciences, 8(01).

[4] Karbowiak, M., & Zielinska, D. (2020). Postbiotyki-właściwości, zastosowanie i wpływ na zdrowie człowieka. Żywność Nauka Technologia Jakość, 27(2).

[5] MERİÇ, Ç. S., YILMAZ, H.Ö., OTAY LÜLE, N., (2022). A Step Beyond Prebiotics and Probiotics:“Postbiotics” Composition, Activities and Effects on Health. Current Debates in Health Sciences, 55-74.

[6] da Silva Vale, A., de Melo Pereira, G. V., de Oliveira, A. C., de Carvalho Neto, D. P., Herrmann, L. W., Karp, S. G., … & Soccol, C. R. (2023). Production, Formulation, and Application of Postbiotics in the Treatment of Skin Conditions. Fermentation, 9(3), 264.