Skóra – nasz największy organ – jest nie tylko fizyczną barierą między naszym ciałem a światem zewnętrznym, ale także domem dla niezliczonych mikroorganizmów, które współtworzą jej ekosystem, znany jako mikrobiom skóry. Ten złożony system drobnoustrojów odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu kondycji skóry. Niestety, niektóre dermatozy, takie jak atopowe zapalenie skóry, prowadzą do rozregulowania mikrobiomu. Mikrobiom skóry i AZS – wszystko, co warto wiedzieć.

Czym jest mikrobiom skóry?

Skóra jest największym organem człowieka, który służy jako pierwsza bariera chroniąca przed czynnikami zewnętrznymi. Tak jak cały organizm, tak i skóra jest środowiskiem życia mikroorganizmów (drobnoustrojów) – organizmów tak małych, że niewidocznych gołym okiem [1]. Nazywa się je mikrobiotą. Z kolei mikrobiom to zbiorowy genom tych mikroorganizmów [2].

Szacuje się, że masa mikrobioty skóry to aż 2 kilogramy [3]. W jej skład wchodzą miliony rozmaitych gatunków mikroorganizmów: bakterii, grzybów i wirusów. Dokładna liczebność poszczególnych gatunków drobnoustrojów jest zależna m.in. od wieku, płci czy grupy etnicznej.

Prawidłowy mikrobiom ma kolosalne znaczenie dla kondycji skóry: chroni przed patogenami oraz wpływa na funkcjonowanie bariery skórnej [2, 4]. Ponadto naukowcy zauważają, że z nieprawidłowym składem mikroflory skóry ma związek wiele dermatoz takich jak atopowe zapalenie skóry czy trądzik [5].

Co rozregulowuje mikrobiom skóry?

Skóra człowieka nie stanowi najkorzystniejszego środowiska dla mikroorganizmów. Dlatego wszelkie zaburzenia błyskawicznie rozregulowują mikrobiom, co niesie za sobą kolosalne konsekwencje. Jednym z takich czynników mających wpływ na mikrobiom jest pH skóry. Gdy jest prawidłowe – czyli kwaśne (pH około 5 – 5,5) – to dobroczynne mikroorganizmy mogą się prężnie rozwijać. Alkalizacja (czyli zmiana pH w kierunku zasadowym) skóry sprzyja z kolei kolonizacji chorobotwórczych drobnoustrojów.

Byłoby jednak pięknie, gdyby dla prawidłowej homeostazy mikrobiomu wystarczyło zadbać o pH skóry. Oprócz tego zaburzenia mogą być wywoływane przez:

• promieniowanie UV
• zbyt częste i intensywne oczyszczanie skóry
• antybiotyki
• nieprawidłową pielęgnację.

Nieprawidłowa pielęgnacja a mikrobiom skóry

Czym właściwie jest nieprawidłowa pielęgnacja? W kontekście mikrobiomu skóry chodzi przede wszystkim o dobór odpowiednich preparatów myjących i kosmetyków. Celuj w produkty jak najbardziej naturalne, o pH zbliżonym do pH skóry. Unikaj zasadowych mydeł w kostkach oraz częstego i agresywnego oczyszczania skóry.

Chcesz wiedzieć więcej? Zachęcamy do lektury naszego artykułu: Bezpieczna higiena twarzy i ciała – mycie skóry wrażliwej.

Czym grozi zaburzenie mikrobiomu?

Gdy równowaga mikrobiologiczna organizmu jest zaburzona, mówimy o dysbiozie. Dysbioza ma poważne konsekwencje dla skóry: wywołuje zwiększoną podatność na patogeny oraz uszkodzenie bariery skórnej [2]. A zaburzone funkcjonowanie bariery skórnej powoduje całą lawinę dalszych negatywnych konsekwencji. Rośnie TEWL, czyli przeznaskórkowa utrata wody, a więc skóra szybciej wysycha. Wzrasta także ryzyko infekcji, mikrouszkodzeń i stanów zapalnych.

Warto jeszcze wspomnieć, że relacja między pH skóry a mikrobiomem jest w pewnym sensie dwustronna. Z jednej strony alkalizacja powoduje dysbiozę – z drugiej zaburzona równowaga mikrobiologiczna rozregulowuje pH. Dlatego, gdy już się wpadnie w tę spiralę, może być ciężko z niej wyjść. Warto więc regularnie dbać o mikrobiom skóry.

Mikrobiom skóry a AZS

Atopowe zapalenie skóry to zapalna dermatoza, która objawia się m.in. suchością skóry, świądem oraz charakterystycznymi zmianami skórnymi [7]. Pokłosiem AZS jest szereg zaburzeń skóry, m.in. osłabione funkcjonowanie bariery naskórkowej oraz dysbioza skóry.

Potwierdzają to badania. W jednym z nich, wykorzystując metodę sekwencjonowania genomu, naukowcy porównali pozornie zdrową skórę pacjentów z AZS ze skórą osób z grupy kontrolnej, czyli zdrowych. Zidentyfikowali większą ilość bakterii Streptococcus spp. i Gemella spp, a mniejszą Dermacoccus spp [8]. Przeciętnemu człowiekowi może to niewiele mówić, ale naukowcy odkryli, że taki skład mikrobiomu osób z AZS sprzyja wytwarzaniu amoniaku. A że amoniak ma zasadowy odczyn, to właśnie dysbioza może być przyczyną wzrostu pH skóry, który obserwujemy u atopików.

Jak dbać o mikrobiom skóry w AZS?

Nadszedł czas na to, co zapewne dla większości czytelników będzie najważniejsze. Skoro mikrobiom ma tak duże znaczenie dla kondycji skóry, a z powodu AZS dochodzi do dysbiozy, to jak o niego dbać? Oto kilka wskazówek:

• Pamiętaj o prawidłowej pielęgnacji. Wspomnieliśmy o niej wyżej: unikaj zasadowych mydeł w kostkach i silnych detergentów. Wybieraj produkty o pH zbliżonym do pH skóry (5 – 5,5).
• Zadbaj o zdrową dietę. Ostatnio często podkreśla się znaczenie mikrobioty jelitowej. Jej wpływ na układ immunologiczny i funkcjonowanie całego organizmu jest tak wielki, że często nazywa się ją „drugim mózgiem” [9]. A jaki to ma związek ze skórą? Okazuje się, że mikroflora jelitowa i skórna są ze sobą wzajemnie powiązane, a dysbioza jelitowa wpływa także na skórę. Warto więc o nią zadbać poprzez zbilansowaną dietę, czyli taką, w której znajdzie się miejsce dla tzw. dobrych tłuszczy i warzyw.
• Rzuć palenie. Łatwiej powiedzieć niż zrobić, ale może dodatkową motywacją dla Ciebie okaże się fakt, że palenie nie tylko generalnie szkodzi skórze, ale także prowadzi do zaburzenia równowagi mikroflory skóry [11].
• Stosuj kosmetyki z postbiotykami. O probiotykach, czyli tzw. dobrych bakteriach, większość już słyszała. Obecnie naukowcy i dermatolodzy uważają jednak, że więcej zalet mają postbiotyki, czyli związki (np. enzymy, witaminy lub lipidy) wytwarzane przez mikroorganizmy [12]. Dlaczego są lepsze? Oferują podobne zalety, a za to są bezpieczniejsze, ponieważ nie są żywymi kulturami bakterii. Dzięki temu łatwiej ustalić ich bezpieczną dawkę, a dodatkowo są nietoksyczne i niepatogenne. Więcej dowiesz się z artykułu Postbiotyki w kosmetykach. Dlaczego warto?

Kosmetyki Humitopic a mikrobiom skóry i AZS

Kosmetyki Humitopic są przeznaczone do pielęgnacji skóry wrażliwej, suchej, atopowej i łuszczycowej. Ich skład zapewnia więc skuteczną pielęgnację pozbawioną potencjalnych czynników drażniących. Już samo to czyni z nich doskonały wybór dla osób chcących zadbać o prawidłowy mikrobiom skóry. To jednak nie wszystko, co mają do zaoferowania! Szampon Humitopic zawiera ocet jabłkowy, czyli składnik pomagający przywrócić naturalne (a więc kwaśne) pH skóry głowy. Z kolei balsam do ciała od 1. dnia życia Humitopic Baby zawiera postbiotyki przywracające równowagę mikrobiomu. Dzięki temu możesz zadbać o zdrową skórę swoich dzieci już od najmłodszych lat!

Bibliografia:

[1] Pelczar, R. M. and Pelczar, . Michael J. (2024, March 7). microbiology. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/science/microbiology

[2] Lee, H. J., & Kim, M. (2022). Skin barrier function and the microbiome. International journal of molecular sciences, 23(21), 13071.

[3] Kulbaka K., (2021). Probiotyki, Prebiotyki, Synbiotyki, Postbiotyki. Trendy w suplementacji i kosmetologii, Aptekarz Polski, 179, 18-24.

[4] Glinski, Z., & Kostro, K. (2015). Mikrobiom-charakterystyka i znaczenie. Życie Weterynaryjne, 90(07).

[5] Grice, E. A., & Segre, J. A. (2011). The skin microbiome. Nature reviews microbiology, 9(4), 244-253.

[6] Skowron, K., Bauza-Kaszewska, J., Kraszewska, Z., Wiktorczyk-Kapischke, N., Grudlewska-Buda, K., Kwiecińska-Piróg, J., … & Gospodarek-Komkowska, E. (2021). Human skin microbiome: impact of intrinsic and extrinsic factors on skin microbiota. Microorganisms, 9(3), 543.

[7] Nowicki, R. J., Trzeciak, M., Kaczmarski, M., Wilkowska, A., Czarnecka-Operacz, M., Kowalewski, C., … & Szepietowski, J. (2019). Atopowe zapalenie skóry. Interdyscyplinarne zalecenia diagnostyczne i terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego i Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej. Polskie Towarzystwo Chorób Atopowych.

[8] Byrd, A. L., Belkaid, Y., & Segre, J. A. (2018). The human skin microbiome. Nature Reviews Microbiology, 16(3), 143-155.

[9] Drzewiecki, A. Mikrobiota jelitowa–czym jest i jaką rolę pełni w organizmie człowieka.

[10] De Pessemier, B., Grine, L., Debaere, M., Maes, A., Paetzold, B., & Callewaert, C. (2021). Gut–skin axis: current knowledge of the interrelationship between microbial dysbiosis and skin conditions. Microorganisms, 9(2), 353.

[11] Wang, L., Xu, Y. N., Chu, C. C., Jing, Z., Chen, Y., Zhang, J., … & Chen, L. (2021). Facial skin microbiota-mediated host response to pollution stress revealed by microbiome networks of individual. Msystems, 6(4), 10-1128.

[12] Karbowiak, M., & Zielinska, D. (2020). Postbiotyki-właściwości, zastosowanie i wpływ na zdrowie człowieka. Żywność Nauka Technologia Jakość, 27(2).