Higiena twarzy i ciała potrafi przysporzyć kłopotów. Zwłaszcza jeśli borykasz się z suchością skóry albo dermatozami. A trzeba pamiętać, że niewłaściwe dbanie o skórę może doprowadzić do problemów nie tylko estetycznych, ale i zdrowotnych. Zatem: jak bezpiecznie pielęgnować twarz i ciało? Mycie skóry wrażliwej – wszystko, co warto wiedzieć.

Dlaczego skóra jest ważna?

Zanim przejdziemy do tematu higieny, musimy wiedzieć, dlaczego zabiegi pielęgnacyjne są takie ważne. A w tym celu poznajmy bliżej skórę: nie tylko największy organ człowieka, ale także jeden z najważniejszych. To właśnie ona stanowi pierwszą ochronę przed czynnikami zewnętrznymi takimi jak temperatura, promieniowanie UV czy zanieczyszczenia powietrza. Ponadto pełni funkcję termoregulacyjną (pomaga utrzymać prawidłową temperaturę ciała) oraz jest ważna dla odporności organizmu, ponieważ wydziela cytokiny [1]. W skórze, wskutek promieniowania UVB, syntetyzowana jest witamina D3, która jest istotna m.in. dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego oraz zdrowia kości [2]. Dodatkowo skóra jest też rzecz jasna swoistą wizytówką naszego ciała. Jeśli jest zadbana i jędrna, to kojarzy się ze zdrowiem i pięknem.

Czym grozi nieprawidłowa higiena twarzy i ciała?

Zatem skóra jest wyjątkowo ważnym organem. Nie ma się więc co dziwić, że nieprawidłowa pielęgnacja może mieć opłakane konsekwencje i to nie tylko estetycznej natury. Chociaż dla wielu ludzi kwestia wyglądu jest istotna, dlatego to właśnie gorszy wygląd będzie głównym czynnikiem zachęcającym ich do pielęgnacji. A niewłaściwa higiena może przyspieszyć starzenie, pogorszyć jędrność i gładkość czy powodować przebarwienia skóry.

Jednak zdecydowanie bardziej niebezpieczne są kwestie zdrowotne. Nieprawidłowa pielęgnacja twarzy i ciała może zmienić odczyn skóry oraz osłabić barierę hydrolipidową. Przyjrzyjmy się bliżej tym kwestiom.

Jak pH skóry wpływa na jej wygląd?

Prawidłowy odczyn skóry jest kwasowy (około 5,5 na skali pH). Dlatego w fachowej literaturze mówi się czasami o „kwasowym płaszczu warstwy rogowej naskórka” [3]. Jest to jeden z kluczowych czynników utrzymywania bariery hydrolipidowej w optymalnym stanie. Ponadto pH skóry jest istotne dla obrony przeciwbakteryjnej [4]. Naturalna mikroflora skóry preferuje środowisko kwasowe, z kolei chorobotwórcze mikroorganizmy dobrze się rozwijają w pH 7,0 lub nawet wyższym. Stosowanie detergentów, niewłaściwych produktów kosmetycznych czy miejscowych antybiotyków może wpływać na pH skóry. A to z kolei zwiększa ryzyko infekcji oraz zaostrza objawy chorób takich atopowe zapalenie skóry, kontaktowe zapalenie skóry czy trądzik.

Osłabiona bariera hydrolipidowa to prosta droga do suchej skóry

Skóra ludzi składa się z wielu warstw. Najbardziej zewnętrzny jest naskórek, który sam też dzieli się na kolejne warstwy, w tym warstwę rogową, na której powierzchni znajduje się płaszcz hydrolipidowy. Płaszcz ten składa się z wody i lipidów i pełni funkcję chroniącą skórę przed czynnikami zewnętrznymi i drobnoustrojami. Odgrywa także rolę w utrzymaniu prawidłowego nawilżenia skóry [5].

Osłabienie lub uszkodzenie bariery skórnej może prowadzić do:

• suchości skóry
• większej podatności na infekcje, alergie i podrażnienia
• zaostrzenia objawów dermatoz takich jak AZS

Pielęgnacja niewłaściwa: czyli jaka?

Podsumujmy krótko: skóra jest jednym z ważniejszych organów człowieka. Niewłaściwa higiena ciała nie tylko niszczy wygląd, ale także rozregulowuje pH i osłabia barierę hydrolipidową. W konsekwencji skóra jest bardziej podatna na infekcje i czynniki zewnętrzne takie jak zanieczyszczenia powietrza oraz szybciej traci wilgoć, przez co staje się wrażliwsza na mikrouszkodzenia.

Zatem niewłaściwa pielęgnacja skóry może mieć naprawdę opłakane konsekwencje. Tylko co to znaczy: niewłaściwa? Oto najczęściej powtarzane błędy w higienie twarzy i ciała:

• Zbyt agresywne mycie i używanie silnie zasadowych mydeł w kostkach. Częste, agresywne mycie ciała uszkadza barierę hydrolipidową i może powodować podrażnienia skóry.
• Dbanie o skórę tylko wtedy, gdy widoczne są niepokojące oznaki. Pielęgnacja powinna być rutynowa, wykonywana regularnie nawet wtedy, gdy skóra jest zdrowa – właśnie po to, aby taka pozostała. W przypadku nieuleczalnych dermatoz takich jak AZS pamiętaj, że skóra jest tylko „pozornie zdrowa”. Może Ci się wydawać, że wszystko jest ok, ale w rzeczywistości choroba jest jedynie w okresie remisji i zawsze może powrócić. A właściwa pielęgnacja może ten okres remisji wydłużyć.
• Używanie palców do nabierania kosmetyków znajdujących się w słoiczku. Pamiętaj, że nawet wtedy, gdy masz czyste dłonie, to wciąż możesz na nich przetransportować bakterie, które zakażą cały krem czy inny kosmetyk. Dlatego w przypadku preparatów przechowywanych w słoiczkach najlepiej jest przenieść porcję kosmetyku przy pomocy łyżeczki lub szpatułki na talerzyk, a dopiero z niego nabrać ją na dłonie i rozprowadzić po ciele.
• Pomijanie ochrony przeciwsłonecznej. Jasne, promieniowanie słoneczne ma dużo pozytywnych właściwości, m.in. jest niezbędne do syntezy witaminy D3 w naszych organizmach. Jednak nadmierna ekspozycja na słońce jest dla skóry niezdrowa. Przyspiesza starzenie się (powodując tzw. fotostarzenie) oraz zwiększa ryzyko wystąpienia stanów przednowotworowych (tzw. fotokancerogeneza) [6]. Dlatego ochrona przed promieniowaniem słonecznym jest istotna nie tylko dla wyglądu skóry, ale dla zdrowia całego organizmu.
• Używanie przeterminowanych kosmetyków. Mało komu przyjdzie do głowy skonsumować przeterminowaną żywność. Jednak z jakiegoś powodu, kiedy przychodzi do kosmetyków, ludzie traktują datę przydatności z pewną dozą wolności. To oczywiście duży błąd. Przeterminowane kosmetyki nie tylko tracą skuteczność, ale mogą być nawet zainfekowane bakteriami! Dlatego ich używanie jest potencjalnie niebezpieczne.

Bezpieczna higiena twarzy i ciała. Jakich kosmetyków szukać?

Skóra wrażliwa, sucha lub z dermatozami charakteryzuje się m.in. upośledzeniem bariery hydrolipidowej [7, 8, 9]. Oznacza to, że wszelkie drażniące substancje penetrują ją z większą łatwością. A niewłaściwa pielęgnacja osłabi barierę jeszcze bardziej. Dlatego tym ważniejsze jest wybieranie odpowiednich kosmetyków. Odpowiednich, czyli takich, które nie zawierają sztucznych barwników, substancji zapachowych czy agresywnych konserwantów, a za to mają delikatny układ myjący i składniki naturalnego pochodzenia. Tego typu preparaty nie tylko nie naruszą bariery hydrolipidowej, ale nawet wspomogą jej regenerację.

A co z konkretami? Jakich składników szukać w produktach do higieny skóry wrażliwej? Warto wymienić m.in.:

• Oleje roślinne, np. z pestek dyni, ryżowy lub słonecznikowy. Badania potwierdzają, że oleje roślinne poprawiają funkcjonowanie bariery skórnej, a dodatkowo spowalniają procesy starzenia się skóry [10]. A to jedynie część z ich pozytywnych właściwości. Więcej dowiesz się np. z naszego artykułu: Olej słonecznikowy. Jak wpływa na skórę?
• Skwalan, czyli składnik robiący błyskawiczną karierę w kosmetologii. Ma ogromne właściwości nawilżające oraz, co szczególnie ważne w myciu skóry wrażliwej, pomaga w odbudowie płaszcza hydrolipidowego [11]. Więcej o tym fascynującym składniku dowiesz się ze wpisu na naszym blogu: Skwalan – czym jest? Jakie ma właściwości?
• Masło Shea. Nazywane także masłem karite, zawiera dużo witamin i kwasów tłuszczowych. Dzięki temu wpływa pozytywnie na skórę, m.in. poprawia nawilżenie i funkcjonowanie bariery skórnej [12]. Jest to składnik niepodrażniający skóry i z pewnością znajdzie zastosowanie w kosmetykach do bezpiecznej pielęgnacji ciała. Jeśli masło shea Cię zainteresowało, to zachęcamy do zapoznania się z naszym tekstem: Masło shea – dlaczego warto go szukać w kosmetykach?

Higiena twarzy: jak myć skórę wrażliwą?

Wiesz już, czym grozi nieprawidłowa pielęgnacja twarzy i jakich składników w kosmetykach szukać, ale jak właściwie dbać o higienę twarzy i ciała?

Podstawowym krokiem w pielęgnacji twarzy jest oczyszczanie skóry. Dzięki temu usuwasz zanieczyszczenia, a Twoja skóra efektywniej wchłania drogocenne składniki odżywcze z kosmetyków. Oczyszczanie powinno być delikatne, zwłaszcza w przypadku cery wrażliwej i skłonnej do podrażnień. Wybieraj kosmetyki wzmacniające barierę hydrolipidową, czyli ze składnikami wymienionymi powyżej.

Oczyszczenie to nie wszystko. Niemniej ważne jest nawilżenie – zarówno od środka, jak i z zewnątrz. W tym pierwszym wypadku chodzi po prostu o nawadnianie, czyli picie wystarczającej ilości wody. Narodowa Akademia Nauk USA zaleca picie 3,7 litrów wody dziennie w przypadku mężczyzn oraz 2,7 litrów dla kobiet [13]. Z kolei normy podawane przez polskie ministerstwo zdrowia mówią, że „dorosły człowiek powinien wypijać od 1,5 do 2 litrów wody, […] a w czasie intensywnego wysiłku i upałów nawet do 4–5 litrów na dobę” [14].

A co z nawilżeniem zewnętrznym? W tym pomogą Ci emolienty: specjalistyczne dermokosmetyki o działaniu zmiękczającym, nawilżającym i uelastyczniającym skórę. Obecnie stosuje się emolienty plus, które zawierają dodatkowe składniki aktywne. Dzięki temu mają więcej właściwości, np. wspomagają funkcjonowanie bariery skórnej [14]. Emolienty powinno się stosować po każdym myciu, a w przypadku skóry suchej lub z dermatozami takimi jak AZS nawet kilka razy dziennie.

Na koniec jeszcze jedna rada: w pielęgnacji skóry ważna jest rutyna. Oczyszczanie i zabiegi pielęgnacyjne należy wykonywać regularnie, a nie tylko „od święta”. Priorytetem w bezpiecznej higienie twarzy i ciała jest utrzymanie równowagi skóry, czyli zachowanie naturalnego pH i funkcji bariery skórnej. Unikaj zabiegów niszczących barierę i kosmetyków o pH ponad 5,5. Zamiast nich wybieraj produkty zawierające składniki wspierające funkcjonowanie bariery hydrolipidowej takie jak kosmetyki Humitopic.

Bibliografia:

[1] Lopez-Ojeda W, Pandey A, Alhajj M, et al. Anatomy, Skin (Integument) [Updated 2022 Oct 17]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441980/# Dodać o tym że znaczenie ma rutyna, nawyk. Nie wystarczy od czasu do czasu dobry zabieg, właściwie pielęgnacja wymaga dyscypliny

[2] Dittfeld, A., Gwizdek, K., Koszowska, A., & Fizia, K. (2014). Wielokierunkowe działanie witaminy D. In Annales Academiae Medicae Silesiensis (Vol. 68, No. 1, pp. 47-52). Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach.

[3] Schmid-Wendtner, M. H., & Korting, H. C. (2006). The pH of the skin surface and its impact on the barrier function. Skin pharmacology and physiology, 19(6), 296-302.

[4] Ali, S. M., & Yosipovitch, G. (2013). Skin pH: from basic science to basic skin care. Acta dermato-venereologica, 93(3), 261-267.

[5] Elias, P. M., & Wakefield, J. S. (2010). Skin barrier function. Nutrition for Healthy Skin: Strategies for Clinical and Cosmetic Practice, 35-48.

[6] Węgłowska, J., & Milewska, A. (2011). Pozytywne i negatywne skutki promieniowania słonecznego. Post Kosmetol, 2(2), 93-7.

[7] Addor, F. A. S. A., & Aoki, V. (2010). Skin barrier in atopic dermatitis. Anais brasileiros de dermatologia, 85, 184-194.

[8] Tončić, R. J., Kezić, S., Hadžavdić, S. L., & Marinović, B. (2018). Skin barrier and dry skin in the mature patient. Clinics in dermatology, 36(2), 109-115.

[9] Fan, L., Jia, Y., Cui, L., Li, X., & He, C. (2018). Analysis of sensitive skin barrier function: basic indicators and sebum composition. International Journal of Cosmetic Science, 40(2), 117-126.

[10] Prommaban, A., Kuanchoom, R., Seepuan, N., & Chaiyana, W. (2021). Evaluation of fatty acid compositions, antioxidant, and pharmacological activities of pumpkin (Cucurbita moschata) seed oil from aqueous enzymatic extraction. Plants, 10(8), 1582.

[11] Małysa, A. i Kowalska, M. (2016). Rola skwalanu z oliwy z oliwek w kształtowaniu właściwości fizykochemicznych i użytkowych dwufazowych płynów do kąpieli. Rośliny w nowoczesnej kosmetologii, 77-92.

[12] Lin, T. K., Zhong, L., & Santiago, J. L. (2017). Anti-inflammatory and skin barrier repair effects of topical application of some plant oils. International journal of molecular sciences, 19(1), 70.

[13] https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/nutrition-and-healthy-eating/in-depth/water/art-20044256

[14] Lodén, M. (2003). Role of topical emollients and moisturizers in the treatment of dry skin barrier disorders. American journal of clinical dermatology, 4, 771-788.