Witamina D odgrywa niezwykle ważną rolę w zdrowiu całego organizmu. Dawniej kojarzono ją głównie z rozwojem kości, dziś wiemy, że odpowiada za znacznie więcej – w tym kondycję skóry. A skoro jest ważna dla zdrowia skóry, to czy suplementacja witaminy D pomoże w leczeniu chorób takich jak AZS? Na to pytanie odpowiemy w niniejszym artykule. Dowiedz się, czym jest witamina D, dlaczego jest tak ważna dla organizmu, jak wspiera zdrowie skóry oraz jak skutecznie uzupełniać jej niedobory.

Witamina słońca

Witamina D to grupa rozpuszczalnych w tłuszczach związków steroidowych. Występuje w dwóch postaciach: witaminy D₂ i D₃. Zapotrzebowanie na witaminę D może być zaspakajane na dwa sposoby: wraz z żywnością lub poprzez syntezę skórną. Źródłem witaminy D₂ są produkty pochodzenia roślinnego, a witaminy D₃ produkty pochodzenia zwierzęcegotakie jak tłuste ryby, tran i kurze jaja (a w mniejszych ilościach także mięso drobiowe i przetwory mleczne) [1].

Witamina D jest także syntezowana w skórze pod wpływem promieniowania ultrafioletowego B (UVB). Dlatego witaminę D nazywa się czasami „witaminą słońca” – wystawienie na promienie słoneczne powoduje zwiększenie jej ilości w organizmie. Szacuje się, że aż 90% zapotrzebowania na witaminę D ludzie pozyskują za pośrednictwem syntezy skórnej [2].

Na syntezę witaminy D w skórze wpływają rozmaite czynniki, takie jak karnacja, ilość tkanki tłuszczowej, pora roku czy zachmurzenie. Dlatego często słyszy się, że jesienią i zimą, gdy słońca jest mniej, witaminę D należy suplementować. Czy to prawda? Aby odpowiedzieć na to pytanie, warto wiedzieć, czym grożą niedobory witaminy D.

Skutki niedoboru witaminy D w organizmie

Witamina D ma ogromne znaczenie dla organizmu człowieka. Przede wszystkim wpływa na prawidłową gospodarkę wapniowo-fosforanową, co z kolei ma znaczenie dla mineralizacji kości oraz funkcjonowania układu nerwowego. Badania wykazały także, że niedobory witaminy D obniżają siłę mięśni szkieletowych, a jej prawidłowe stężenie sprawia, że ćwiczenia fizyczne są bardziej skuteczne. A to wciąż nie wszystko: witamina D potencjalnie może zmniejszać ryzyko nowotworów (m.in. raka pęcherza moczowego, piersi, prostaty, odbytu, przełyku czy żołądka), choć związek ten nie jest jeszcze jednoznacznie ustalony i nadal jest przedmiotem badań.

Krótko mówiąc, witamina D jest ważna zarówno dla zdrowia fizycznego, jak i psychicznego. Choroby związane z jej niedoborami to m.in. [3]:

• zaburzenia wzrostu i deformacja szkieletu u dzieci,
• osteoporoza,
• choroby układu sercowo-naczyniowego,
• nowotwory,
• otyłość,
• cukrzyca typu 1 i typu 2,
• schizofrenia,
• depresja.

Witamina D a zdrowie skóry

Jak widać, witamina D jest niezwykle ważna dla zdrowia całego organizmu, ale powyżej nie napisaliśmy nic na temat jej związku z kondycją skóry. A ten także jest spory [4, 5, 6]. Witamina D:

• Wspiera prawidłowe funkcjonowanie bariery skórnej. Witamina D wpływa na proces proliferacji (mnożenia się) keratynocytów, czyli komórek warstwy naskórka. W ten sposób wspomaga regenerację i odbudowę naturalnej bariery ochronnej skóry.
• Opóźnia procesy starzenia się skóry. Z jednej strony nadmierna ekspozycja na słońce powoduje tzw. fotostarzenie, czyli w dużym skrócie po prostu przyspiesza starzenie się skóry [7]. Z drugiej promieniowanie UVB emitowane przez słońce jest potrzebne do syntezy witaminy D₃, która te procesy spowalnia.
• Moduluje odpowiedź immunologiczną, dlatego jej niedobór może nasilać objawy chorób skóry takich jak atopowe zapalenie skóry czy łuszczyca.
• Reguluje stan zapalny. Kalcytriol (aktywna forma witaminy D₃, która powstaje z witaminy D₃ w wątrobie) zwiększa produkcję cytokin przeciwzapalnych, w ten sposób hamując stan zapalny i reakcje alergiczne.

Jak uzupełnić niedobór witaminy D?

Ekspozycja na słońce

Głównym źródłem witaminy D u ludzi jest jej synteza w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego. Jednak nadmierne wystawienie na słońce jest z kolei niezdrowe: przyspiesza starzenie się skóry oraz zwiększa ryzyko nowotworu. Rodzi się zatem pytanie: ile słońca potrzebujemy?

Optymalne zapotrzebowanie na witaminę D w okresie od marca do września spełnia się po ekspozycji ciała na słońce przez „czas wynoszący 25% wymaganego do wywołania lekkiego zaróżowienia skóry” [1]. To dość skomplikowane, ale musi takie być, ponieważ rzeczywisty czas jest inny dla każdego człowieka i uzależniony od wielu czynników. Najczęściej uznaje się, że optymalny czas ekspozycji na promienie słoneczne (bez ochrony SPF na niewielkim obszarze skóry) to 5–30 minut dziennie [8].

Dieta bogata w witaminę D

Ekspozycja na słońce jest nie zawsze możliwa oraz bywa niewystarczająca. Dlatego ważna jest też odpowiednia dieta, wypełniona produktami bogatymi w witaminę D:

• tłuste ryby morskie,
• tran,
• kurze jaja (szczególnie żółtka),
• przetwory mleczne.

Suplementacja

W przypadku trudności z utrzymaniem odpowiedniego poziomu witaminy D, zwłaszcza u osób z większym ryzykiem niedoboru (np. u osób starszych lub mieszkających na szerokościach geograficznych z mniejszą ilością słońca) zaleca się suplementację.Decyzję o suplementacji powinien podjąć lekarz po sprawdzeniu poziomu witaminy D w organizmie. Nie należy przekraczać zaleconej przez lekarza dawki.

Suplementacja witaminy D w AZS: badania

Eksperci zalecają, aby w Polsce w miesiącach jesienno-zimowych witaminę D suplementował każdy. Nas jednak najbardziej interesują osoby cierpiące na atopowe zapalenie skóry. Czy suplementacja witaminy D przyniesie im szczególne korzyści?

Jest na ten temat wiele badań, czasami dających rozbieżne wyniki. W jednym z nich [9] przebadano 644 dzieci (404 z ostrym zapaleniem oskrzelików i 240 z populacji ogólnej). Oceniano u nich ciężkość AZS w oparciu o wskaźnik SCORAD (pisaliśmy o nim kilkukrotnie; więcej dowiesz się np. tutaj). Pobierano od nich również próbkę krwi w celu pomiaru poziomu witaminy D. Wyniki wykazały brak związku między poziomami witaminy D a obecnością lub ciężkością AZS. Choć w tym badaniu takiego związku nie stwierdzono, to trzeba wziąć po uwagę, że wyniki mogą być zależne od wielu czynników, takich jak specyfika badanej grupy czy różnice metodologiczne.

Tymczasem większość badań daje inne wyniki. Porównano np. codzienną suplementację witaminy D w dawce 1600 IU przez 60 dni z dawką 4000 IU, ale przez 21 dni. Okazało się, że znacząca poprawa (czyli zmniejszenie nasilenia AZS) wystąpiło w tej pierwszej grupie, a w drugiej nie [2]. A więc prawdopodobnie długość i systematyczność suplementacji ma większe znaczenie niż dawka.

Zatem jak to w końcu jest? Najlepszą odpowiedź otrzymamy, pochylając się nad metanalizą wykonaną przez koreańskich naukowców [10]. Przeanalizowali oni 11 artykułów na temat atopowego zapalenia skóry i witaminy D. Wyniki pokazały, że u pacjentów z AZS poziom witaminy D jest mniejszy niż w grupie kontrolnej. Suplementacja witaminą D zmniejszyła objawy choroby, choć autorzy zaznaczają, że „konkretne mechanizmy leżące u podstaw roli witaminy D w tym związku są nadal niejasne”.

Badania wskazują więc, że suplementacja witaminy D rzeczywiście może pomóc pacjentom z AZS załagodzić objawy choroby. Warto o tym pamiętać, zwłaszcza jesienią i zimą, gdy słońca jest mniej.

Suplementacja witaminy D w AZS

Witamina D jest niezbędnym składnikiem, który wpływa na zdrowie całego organizmu, w tym skóry. Odpowiednie poziomy tej witaminy pomagają zmniejszyć objawy chorób takich jak AZS czy łuszczyca. Dlatego ważna jest zbilansowana dieta, wśród której znajdą się zwłaszcza ryby.

Zimą, gdy słońca jest mniej, warto rozważyć suplementację tej witaminy. Jednak wcześniej dobrze jest skonsultować się z dietetykiem. Choć trudno tutaj o przedawkowanie (uważana za toksyczną jest dawka przekraczająca 2000 jednostek dziennie, ale objawy toksyczne występują dopiero po przekroczeniu 40 000 jednostek dziennie [11]), to niekontrolowane przyjmowanie witaminy D może prowadzić do hiperkalcemii (nadmiaru wapnia we krwi), co jest poważnym stanem zdrowotnym. Dlatego suplementując witaminę D trzeba zachować ostrożność i przyjmować tylko dawki zalecone przez specjalistów, po stwierdzonym wcześniej niedoborze.

Zadbaj o odpowiednią ilość witaminy D: to inwestycja nie tylko w zdrową skórę, ale w dobre samopoczucie i silny układ odpornościowy.

Bibliografia:

[1] Dittfeld, A., Gwizdek, K., Koszowska, A., & Fizia, K. (2014). Wielokierunkowe działanie witaminy D. In Annales Academiae Medicae Silesiensis (Vol. 68, No. 1, pp. 47-52). Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach.

[2] Palmer, D. J. (2015). Vitamin D and the development of atopic eczema. Journal of clinical medicine, 4(5), 1036-1050.

[3] Napiórkowska, L., & Franek, E. (2009). Rola oznaczania witaminy D w praktyce klinicznej. Choroby Serca i Naczyń, 6(4), 203-210.

[4] Skipioł, K. (2020). Witamina D i jej pochodne–fizjologiczna rola i znaczenie lecznicze w dermatologii.

[5] Bocheva, G., Slominski, R. M., & Slominski, A. T. (2021). The impact of vitamin D on skin aging. International Journal of Molecular Sciences, 22(16), 9097.

[6] Lewińska, A. (n.d.). Witamina D i jej pochodne w leczeniu chorób skóry. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/199393

[7] Łastowiecka-Moras, E., & Bugajska, J. (2011). Naturalne promieniowanie UV a przedwczesne starzenie się skóry człowieka. Bezpieczeństwo Pracy: nauka i praktyka, (6), 8-10.

[8] Srivastava, S. B. (2021). Vitamin D: do we need more than sunshine?. American Journal of Lifestyle Medicine, 15(4), 397-401.

[9] Berents, T. L., Lødrup Carlsen, K. C., Mowinckel, P., Sandvik, L., Skjerven, H. O., Rolfsjord, L. B., … & Gjersvik, P. (2016). Vitamin D levels and atopic eczema in infancy and early childhood in Norway: a cohort study. British Journal of Dermatology, 175(1), 95-101.

[10] Kim, M. J., Kim, S. N., Lee, Y. W., Choe, Y. B., & Ahn, K. J. (2016). Vitamin D status and efficacy of vitamin D supplementation in atopic dermatitis: a systematic review and meta-analysis. Nutrients, 8(12), 789.

[11] Kozłowska, M. (2008). Witamina słońca. Prace Instytutu Elektrotechniki, (237), 217-232.