Kwasy humusowe mają liczne właściwości terapeutyczne. Wśród nich warto wymienić m.in. potencjał w łagodzeniu stanów zapalnych, wzmacnianie układu odpornościowego oraz ochronę przed promieniowaniem UV. Cechy te zostały dobrze udokumentowane zarówno przez tradycyjną medycynę, jak i współczesne badania. W tym artykule przyjrzymy się bliżej właściwościom przeciwzapalnym substancji humusowych.

Kwasy humusowe – z czym to się je?

Jeżeli nie jesteś naszym stałym czytelnikiem/czką, to być może spotykasz się z kwasami humusowymi po raz pierwszy. Dlatego, zanim przejdziemy do opisu ich właściwości, krótko o tym, czym właściwie są.

Substancje humusowe powstają z rozkładu materii organicznej i występują naturalnie w środowisku wodnym i lądowym, m.in. w torfie, glebie i węglu brunatnym. Mają złożoną strukturę i dzielą się na trzy frakcje: kwasy huminowe, kwasy fulwowe oraz huminy. Poszczególne frakcje różnią się między sobą stopniem rozpuszczalności w wodzie (van Rensburg, 2015).
Kwasy humusowe pełnią w środowisku istotną rolę, np. biorą udział w sekwestracji węgla. Obecnie używa się ich przede wszystkim w rolnictwie, gdzie służą jako ekologiczne składniki stymulatorów wzrostu roślin. Jednak coraz częściej wykorzystuje się również ich efekty terapeutyczne. Jeżeli chcesz wiedzieć więcej o pochodzeniu i budowie kwasów humusowych, to zajrzyj do naszego artykułu: czym są substancje humusowe?

Właściwości farmakologiczne kwasów humusowych

Kwasy humusowe wykorzystuje się w różnych postaciach, np. wód humusowych, ekstraktów torfowych (takich jak sapropel) czy też shilajitu. Ich właściwości zdrowotne znane są od ponad 3000 lat. Z powodzeniem korzystała z nich medycyna ludowa, np. w Chinach; używa się ich także w balneoterapii.

Produkty bogate w kwasy huminowe wykazują potencjał w łagodzeniu objawów m.in.:

• chorób zapalnych
• wrzodów żołądka
• chorób wątroby
• anemii
• reumatyzmu
• choroby zwyrodnieniowej stawów
• zapalenia skóry
• łuszczycy
• egzemy

Z perspektywy niniejszego artykułu najważniejsze jest, że substancje humusowe odgrywają istotną rolę w łagodzeniu stanów zapalnych. Pomagają komórkom przylegać do ścian naczyń krwionośnych – działają jak swoisty „klej”, który powstrzymuje komórki zapalne przed dotarciem do obszarów dotkniętych stanem zapalnym. Efekt ten został potwierdzony badaniami in vitro (van Rensburg, 2015). Ponadto kwasy humusowe doskonale sprawdzają się w zwalczaniu wolnych rodników, co ma kolosalne znaczenie dla osób ze skórą problematyczną, np. egzemą.

Jak pokonać wolne rodniki?

Około 2-3% wdychanego przez nas tlenu jest przekształcane w reaktywne formy tlenu (RFT; wśród nich wolne rodniki i nadtlenki wodoru) – toksyczne substancje, które uszkadzają komórki (You i in. 2021). Chociaż wolne rodniki są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, to ich nadmiar jest niebezpieczny. Prowadzi do zaburzenia równowagi między przeciwutleniaczami (antyoksydantami) a RFT, w efekcie wywołując tzw. stres oksydacyjny, co może mieć daleko idące konsekwencje dla zdrowia. Uszkodzenia, które powodują RFT, przyspieszają procesy starzenia się, degradują włókna kolagenowe i uszkadzają barierę naskórkową. Wolne rodniki zwiększają również ryzyko chorób nowotworowych. Wszystkie te efekty są dodatkowo wzmocnione u osób z problemami skórnymi, np. egzemą, ponieważ ich skóra już jest osłabiona, a więc bardziej podatna na działanie czynników zewnętrznych.

Jaka jest skuteczna broń przeciwko wolnym rodnikom? Syntetyczne preparaty, które pomogłyby w walce z RFT, mogą potencjalnie wywoływać skutki uboczne. Dlatego w ostatnich latach naukowcy poszukują głównie substancji naturalnych. Stąd ich wzmożone zainteresowanie kwasami fulwowymi, które są jednocześnie bezpieczne w stosowaniu i zapewniają silne właściwości przeciwutleniające. Substancje humusowe zwiększają także aktywność niektórych enzymów chroniących przed negatywnymi skutkami działań wolnych rodników. Naukowcy z Korei dowiedli, że właściwości przeciwutleniające kwasu fulwowego są równie silne, jak kwasu askorbinowego, który słynie ze swojej aktywności antyoksydacyjnej (You i in. 2021).

Woda humusowa naturalnym antyoksydantem

Potencjał substancji humusowych w zwalczaniu wolnych rodników zauważyli także badacze z Polski. Zaobserwowali, że woda humusowa wiąże RFT, tym samym działając jak naturalny antyoksydant. Przekonano się o tym, wykonując eksperymenty na komórkach śródbłonka z dodatkiem glukozy. Dlaczego akurat na nich? W stanie hiperglikemii (tzw. przecukrzenie, poziom podwyższonego stężenia glukozy w surowicy krwi) występuje nadmierna produkcja RFT. Dodając glukozę do komórek śródbłonka, stworzono warunki, które „symulowały” hiperglikemię. Na komórkach zastosowano także wodę humusową ze źródła w Brączewie, która zawiera 192,2 mg/dm³ kwasów huminowych.

Co zaobserwowali naukowcy? Dodanie glukozy zmniejsza liczbę komórek śródbłonka, a dodanie wody humusowej zwiększa. Można powiedzieć, że substancje humusowe „kontrują” efekty hiperglikemii. A więc woda humusowa przeciwdziała niepożądanym procesom zapalnym wynikającym z hiperglikemii (Szot i in. 2019).

Atopowe zapalenie skóry

Egzema wiążę się z nadaktywnością komórek odpornościowych, dlatego leki przeciwzapalne są kluczowe dla zmniejszenia objawów (Winkler, Ghosh 2018). Skoro substancje humusowe mają działanie przeciwzapalne, to czy mogą pomóc w łagodzeniu objawów atopowego zapalenia skóry? Dowody naukowe wskazują na to, że mogą.

W jednym z badań wykorzystano krem z 4,5% kwasem oksyfulwowym (czyli kwasem fulwowym pochodzącym z węgla). Stosowany miejscowo krem hamował reakcję zapalną. Potem przeprowadzono kolejne badanie, w którym atopikom przez 3 dni podawano doustnie do 40 ml 3,8% roztworu kwasu fulwowego. W wyniku tej terapii „zaobserwowano istotny spadek punktowych testów skórnych” (van Rensburg 2015). Ponadto badacze potwierdzili, że w tych dawkach produkt jest całkowicie bezpieczny dla zdrowia.

To oczywiście nie wszystkie badania, jakie przeprowadzono. Warto wspomnieć jeszcze o jednym, zrealizowanym na podwójnie ślepej próbie. Oznacza to, że badanych podzielono na dwie grupy – jedna stosowała emolient placebo, a druga kwas fulwowy. Ani uczestnicy eksperymentu, ani badacze go przeprowadzający nie wiedzieli, kto znajduje się w której grupie. U osób, które stosowały kwas fulwowy, zaobserwowano „istotną poprawę ogólnej odpowiedzi na leczenie” (Gandy i in. 2011).

Kwasy humusowe w terapii stanów zapalnych

Jak będzie wyglądała przyszłość terapii stanów zapalnych? Preparaty syntetyczne powoli odchodzą do lamusa. To efekt nie tylko zmiany świadomości konsumentów, którzy poszukują rozwiązań bezpiecznych dla środowiska. Dla wielu z nich to konieczność – syntetyczne środki z dodatkami silnej chemii mogą łatwo podrażniać skórę i wywoływać niepożądane efekty. W rezultacie trwają poszukiwania naturalnych alternatyw, wśród których, jak do tej pory, prym wiodą substancje humusowe. Są bezpieczne dla zdrowia i mają ogromne właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Pomagają neutralizować wolne rodniki oraz radzić sobie ze stanami zapalnymi, które odgrywają rolę w infekcjach, chorobach autoimmunologicznych i sercowo-naczyniowych oraz w nowotworach.

Bibliografia:

Gandy, J. J., Snyman, J. R., Van Rensburg, C. E. (2011). Randomized, parallel-group, double-blind, controlled study to evaluate the efficacy and safety of carbohydrate-derived fulvic acid in topical treatment of eczema. Clinical, Cosmetic and Investigational Dermatology, 4, 145.

Szot, K., Góralczyk, K., Michalska, M., Veryho, N., Chojnowski, J., Ponikowska, I., Rość, D. (2019). The effects of humic water on endothelial cells under hyperglycemic conditions: inflammation-associated parameters. Environmental geochemistry and health, 41(3), 1577-1582.

Winkler, J., Ghosh, S. (2018). Therapeutic Potential of Fulvic Acid in Chronic Inflammatory Diseases and Diabetes. Journal of diabetes research, 2018, 5391014.

van Rensburg, C. E. (2015). The antiinflammatory properties of humic substances: a mini review. Phytotherapy Research, 29(6), 791-795.

Verrillo, M., Parisi, M., Savy, D., Caiazzo, G., Di Caprio, R., Luciano, M. A., Piccolo, A. (2022). Antiflammatory activity and potential dermatological applications of characterized humic acids from a lignite and a green compost. Scientific reports, 12(1), 1-13.

You, S. H., Yoon, M. Y., Moon, J. S. (2021). Antioxidant and anti-inflammatory activity study of fulvic acid. Journal of Natural Science, Biology and Medicine, 12(3), 285-289.